آشيقلار بيرلييي`نين قورولماسي تاريخي بير
اولايدير
مئهران باهارلي
ياخين گئچميشده ايران`دا "آشيقلار بيرلييي" آديندا دئوله‌ته
باغلي اولمايان آنجاق رسمي ايذينله‌ري آلابيله‌ن بير درنه‌ک قورولموشدور. آشيقلار بيرلييي`نين
قوروجو هئياتي و اونون ياراديلماسيندا امه‌يي گئچه‌ن هاميني قوتلايير و بيله‌له‌رينه
توتدوقلاري بو يولدا داها دا بؤيوک باشاريلار ديله‌ييره‌م.
بو اولايلا ايلگيلي نئچه قيسا گؤروشوم:
١-ايران`دا ياشايان تورک خالقيميز، ايچينده
اولدوغوموز چاغ کسيمينده، بير آز گئج قالسا بيله، ميلله‌تله‌شمه سوره‌جيني ياشاماقدادير.
بو اؤلکه‌ده ياشايان و اؤزونو تورک آدلانديران و تانيتديران کيتله‌له‌ري بير ميلله‌ت
اولاراق بير آرايا گتيره‌ن و بيرله‌شديره‌ن، هميشه وورقولاديغيميز کيمي بئش عونصوردور:
١- تورک آدي ٢- تورک ديلي و تورکجه ٣-ميللي دستانلاريميز (کوراوغلو، اصلي کره‌م، شاه
ايسماعيل، دده قورقوت، ...) ٤- تورک خالق موسيقيسي. ٥-قيزيلباش گئچميشي. آشيقليق قورومو
ايسه ميللي کيمليييميزين تمه‌لي اولان بو بئش عونصورو اؤزونده تک باشينا بارينديران
و بيرله‌شديه‌ره‌ن بير قورومدور. باشقا بير دئييشله آشيقليق قورومونو ياشاتماق، ميلله‌تيميزي
وار ائتمه‌ک و ياشاتماق دئمه‌کدير.
٢-درنه‌يين تورکجه آدي "ايران آشيقلار
بيرلييي" و فارسجا آدي "خانه ايران عاشيقلاري" (ايران آشيقلاري ائوي)
سئچيلميشدير. منجه بو آدلارين ايکيسي ده، هم آشيقلار بيرلييي و هم آشيقلار ائوي اويقون
آدلاردير. گرچي من اؤزوم آشيقلار بيرلييي`ني، بير چئشيت صينفي اؤزه‌للييي اؤزونده داشيديغي
اوچون داها چوخ يئيله‌ييره‌م.
٣-آشيقلار بيرلييي`نين قورولماسي "اوخشاما"
(تورک مرثييه اده‌بيياتيني آراشديرما)، "ائل بيليمي" (فولکلور آراشديرمالاري)
و چئشيتلي تورک شهه‌رله‌رينده آرد آردا قورولان "تورک شئعر درنه‌کله‌ري"
اولوشدورولماسيندان سونرا سون ايلله‌رده گئرچه‌کله‌شديريله‌ن ان تمه‌للي و ان ساغلام
گيريشيمله‌رده‌ن بيريدير (بوندان سونراکي آدديم، "تورک يازارلار بيرلييي"،
"تورک ال‌يازما (خطي) نوسخه‌له‌ري آراشديرما قورومو"....کيمي مرکه‌زله‌رين
ياراديلماسي اولابيله‌ر). بو اولاي هر باخيمدان تاريخي اؤنه‌مه صاحيب، آلقيشا ده‌يه‌ر،
قاليجي ائتگيله‌ري اولاجاق بير گيريشيمدير.
٤-بيرلييين آديندا "تورک" کليمه‌سي
اولسا ايدي چوخ داها ياخشي اولاردي. آنجاق بو قبول ائديله‌بيلير بير اکسيکليکدير. رسمي
مقاملارين تورک کليمه‌سينه فوبي و آلئرژيله‌ري اولدوغوندان دولايي تورک آدينا ايذين
وئرمه‌له‌رينين ائحتيمالي يوخ ايدي. آيريجا آشيقليق تورک خالقينا اؤزه‌ل بير اولونتودور
و ايراندا ياشايان باشقا خالقلاردا گؤرولمه‌ز. دولاييسي ايله آشيقليق تورکلويو ده ايچه‌رير.
٥-سون ايلله‌رده‌کي آراشديرمالار "آشيق"
آدينين عره‌بجه "عشق" دئييل، تورکجه "آشماق" فئعلي ايله ايلگيلي
اولابيله‌جه‌ييني تاييد ائدير. آشيق`ين آنلامي، آييتيشمالاردا چئويک ساز چاليپ سورعه‌تلي
تورکو سؤيله‌يه‌رک، رقيبي اولان شخصي بئجه‌ريکده آشان شخص دئمه‌کدير. داها اسکي اولان
"اوزان" آدي دا "اوزماق" (بيريني باجاريقدا سوللاييپ قاباغا گئچمه‌ک)
فئعلينده‌ن تؤره‌ميشدير. بو دورومدا "اوزان" و "آشيق" ايکيسي ده،
سؤز و سازدا اوستا اولان کيمسه آنلاملارينداديرلار. آشيق کليمه‌سينين تورک کؤکه‌نلي
اولماسينا گؤره، اونون عاشيق دئييل، آشيق بيچيمينده يازيلماسي منجه داها اويقون اولاجاقدير.
٦-سون اللي ايلده ايران`ين قوزئي باتيسيندا
تورک بؤلگه‌سينين (تورک‌ائلي`نين = گونئي آزه‌ربايجان`ين) گونئي بؤلومونده يعني
"عراق عجم، خمسه، باياتيستان، علي‌شوکور ايقليمي، ..."ده (همه‌دان اوستاني؛
کوردوستان اوستانيندا بيجار-قوروا؛ کيرمانشاه اوستانيندا سونقور؛ مرکه‌زي، البورز،
قزوين، تئهران ايله قوم اوستانلاريندا) آشيقليق قورومو جيددي بيچيمده ضعيفله‌ميش و
يوخ اولماغا اوز توتموشدور. بو بؤلگه‌له‌رده آشيقليق قورومونو ديرچه‌لتمه‌ک اوچون،
منجه آشيقلار بيرلييي اوستانلار اساسيندا تشکيلاتلانماليدير. يعني آشيقلار بيرلييي`نده
اؤرنه‌يين همه‌دان، مرکه‌زي، کوردوستان، کيرمانشاه، قزوين، زنگان، گيلان، قوم، ئئهران،
البورز اوستانلاري اوچون بيره‌ر آيري بؤلوم ياراديلماليدير. هر بؤلوم ايسه او اوستانين
يئرلي آشيقلاري طره‌فينده‌ن يؤنه‌تيلمه‌ليدير.
٧-اورتا ايران و اؤزه‌لليکله گونئي ايران`دا
ياشايان تورک خالقيميز آراسيندا آشيقليق اؤلمه‌ک اوزه‌ره‌دير. بو بؤلگه‌له‌ره ده اؤزه‌ل
ايلگي گؤسته‌ريلمه‌ليدير.
٨-خوراسان`دا تورکيک خالقلاردان اولان قوهوم
تورکمه‌ن خالقينين ديشيندا، بيزيم تورک خالقيميزين پارچاسي ساييلان خوراسان تورکله‌ري
ده ياشاماقدادير. خوراسان تورکله‌ري آراسيندا ايسه آشيق`لا ياناشي باخشي-بخشي قورومو
دا جانلي اولاراق ياشاديلماقدادير. آشيقلار بيرلييي قاپيلاريني باخشي`لارا دا آچماليدير.
٩-ايران`دا آشيق موسيقيسي و اده‌بيياتي، چوخ
وارسيل و چئشيتليدير. اؤرنه‌يين ايران`ين قوزئي باتيسيندا آزه‌ربايجان رئسپوبليکاسينا
ياخين اوستانلاردا گونئي قافقاز آشيق موسيقيسي و اده‌بيياتي؛ باتي آزه‌ربايجان، همه‌دان،
کوردوستان اوستاني و ...طره‌فله‌رينده تورکييه آشيق موسيقيسي و اده‌بيياتي، خوراسان`دا
تورکمه‌ن باخشي موسيقيسي و اده‌بيياتي، شسئوه‌نله‌ر و اورتا ايران تورکله‌ري آشيق موسيقيسي
و اده‌بيياتيندا ايسه آنادولو ائتگيسي گؤرولور. بونلار و يئره‌ل اؤزه‌لليکله‌ري هاميسي
اولدوقلاري کيمي قورونمالي و گليشديريلمه‌لي؛ و کسينليکله (اؤرنه‌يين آزه‌ربايجان رئسپپوبليکاسي،
تورکييه و يا تورکمه‌نيستان آشيق موسيقيسي و اده‌بيياتيني يانسيلاياراق) تک تيپله‌شديريلمه
يولونا گئديلمه‌ليدير.
No comments:
Post a Comment