تورک‌له‌ر و تورک‌ایلی‌نین دینی تؤره‌ن‌له‌ری‌نین دیلی «تورک‌جه»
اولمالی‌دیر
مئهران باهارلی
Sunday, January 14, 2007
سؤزوموز
١-یاس (تعزیه)، آغیت (مرثیه)، ساغو (نوحه) و اوخشاما (روضه) گؤرک‌سؤزونون (اد‌بیاتی‌نین)، به‌ل‌لى بیر دؤنه‌م و اؤلچوده، اؤزه‌ل‌لیک‌له پهلوى رئژیمى ایل‌له‌ری‌نده، تورک دیلی‌نین خالق آراسی‌ندا دیرى و ایش‌له‌ک توتولما و قورونماسی‌ندا اولوم‌لو اوینامی (رولو) اولموش‌دور. آنجاق آغیت – ساغو – اوخشاما ادبیاتی‌نا آبارتی‌لی (اغراق‌آمیز) بیچیم‌ده اوداق‌لانماق، عینی حال‌دا تورک بوندالی (سئکولار) ادبیاتین ضعیف‌له‌مه‌سی و کیتله‌له‌ر ایچی‌نده تورک میللی کولتورونون عادتا یوخ اولماسی‌نا نه‌ده‌ن اولموش‌دور.
اؤته یان‌دان تورک‌جه تعزیه ادبیاتی باشقا تورک ادبیات تورله‌ری‌نی ضعیف‌له‌تمه‌ک‌له قالمامیش، اؤزو ده ایران اسلام جمهوریتی قورولان‌دان سونرا دولتین فارس‌لاشدیرما سیاست‌له‌ری، فارس‌جانی گوجئی‌له‌مه (تحمیل ائتمه) و قولداماسی‌نین (حمایتی‌نین) قوربانی اولوپ یوخ اولمایا اوز توتموش‌دور. بونون سونوجوندا دا تورک‌ایلی، قاشقای‌یورت و آفشاریورت‌ون بیر سیرا بؤلگه‌له‌ری‌نده تورک‌له‌ر گؤنول‌لو اولاراق و داها چوخ مجبور ائدیله‌ره‌ک اؤز یاس، آغیت، ساغو و اوخشاما تؤرهنلهرینی فارس دیلی‌نده یاپمایا (اجرا ائتمهیه) باش‌لامامیش‌لاردیر.
٢-تورک خالقی‌نین، ایسته‌ر امامی (شیعه)، ایسته‌ر جعفری (نادری)، ایسته‌ر علوی (علی‌اللهی، اهل حق، ...)، سوننی، باهایی و یا باشقا هر هانسی بوته‌م (دین) و کیرتین‌له‌ره (مذهب‌له‌ره) باغ‌لی اولان‌لارین، مذهبی - دینی تؤرهنلهرینی فارس‌جا یاپماسی‌نین آنلامی، گه‌ره‌یی و یاراری یوخ‌دور، ته‌رسی‌نه ضرری و ییخیجی سونوج‌لاری واردیر. مذهبى و دینى تؤره‌ن‌له‌ر، تورک اویقارلیغی‌نین (مدنیتی‌نین) اؤنه‌م‌لى بیر پارچاسی‌دیر، و گئچمیش اؤته‌ک‌ده (تاریخ‌ده) اولدوغو ته‌کین ایندی ده خالقین اؤز و گئرچه‌ک اه‌کینج (فرهنگ) و اینانج‌لاری‌نى یانسیتماق قول‌لوغوندا اولمالی‌دیر. بونو یاپابیلمه‌سی اوچون ده، دینی تؤره‌ن‌له‌رین دیلی‌نین که‌سین‌لیک‌له تورک‌جه اولماسی گه‌ره‌کیر.
٣-تورک خالقی‌نین دینى و میللى کیم‌لیک‌له‌ری و اه‌کینج‌له‌ری بیر بوتونون تیکه‌له‌ری‌دیر. بونلارین بیری‌نى اؤته‌کی‌نی یوخ ائتمه‌ک اوچون قول‌لانماق، اؤزه‌ل‌لیک‌له شیعی مذهبی کیم‌لیک‌له تورک میللی کیم‌لییی‌نی یوخ ائتمهیه قالخیشماق، قبول ائدیلمه‌زدیر. بو دوغرولتودا ایران دولتی و بیر سیرا مانقورت شیعی دین آدام‌لاری‌نین شیعی مذهبی و دینی تؤره‌ن‌له‌ری (مراسمی)، تورک خالقی ایله تورک‌ایلی‌نین دیل و اه‌کینجی‌نه ضر‌ر وئرمه‌ک و تورک خالقی ایله تورک‌ایلی‌نی فارس‌لاشدیرماق اوچون ایش‌له‌تمه‌له‌ری، یانلیشین اؤته‌سی‌نده تورک خالقی‌نا قارشی دوشمان‌جا بیر اویقولاما و خایین‌جه بیر گیریشیم‌دیر (تدبیردیر). بونا که‌سین‌لیک‌له ایذین وئریلمه‌مه‌لی‌دیر.
٤-تورک‌ایلی، قاشقای‌یورت و آفشاریورت‌دا «شیعه علمیه حوزه»له‌ری (حوزه‌های علمیه)؛ «فارس امامی شیعه‌لیک» مذهبی؛ اونون تؤره‌مه‌سی اولان «ولایت فقیه» قوندارتی‌سی (بدعتی)؛ و تورک که‌ند و شه‌هه‌رله‌ری‌نده فارس‌جا یاپیلان دینی - مذهبی وعظ و خطابه - تبلیغ‌له‌ر، هامی‌سی تورک ملتی‌نین که‌ندی‌نه خاص اولان «تورک موسلمان‌لیغی» آنلاییشی‌نا قارشی و ته‌رس‌دیر‌له‌ر (ضددیرله‌ر). بونلاری ساوونان‌لار (مدافعه ائده‌ن‌له‌ر)، جارلاولاییپ یئتیریم‌له‌یه‌ن‌له‌ر (تبلیغ ائده‌ن‌له‌ر)، و اؤز وعظ و خطابه‌له‌ری‌نی فارس‌جا سؤیله‌یه‌ن تورک شیعه روحانی‌له‌ر، گئرچه‌ک‌ده آریا راسیسمی و فارس شووئنیسمی‌نی قول‌لوغوندادیرلار. بو کیمی مانقورت شیعی روحانی‌له‌ری، فارسیستان سؤمورگه‌چی‌لییی‌نین (استعماری‌نین) ایش‌بیرلیک‌چی‌له‌ری و فارسیستان‌ین تورک‌له‌ر آراسی‌نداکی مذهبی میسیونئرله‌ری اولاراق گؤرمه‌لی؛ و اونلارا هر مناسبت‌ده آچیق‌جا اعتراض ائدیلمه‌لی‌دیر.
٥-بیزیم میللى دیلیمیز تورک‌جه‌دیر. بیر سیرا اینسان‌لاریمیز دا عرب دیلی‌نی اؤز دین‌له‌ری‌نین قوتسال دیلی ساییرلار. آنجاق فارس‌جانین بیزیم نه ملی و نه ده دینی کیم‌لیییمیزده هر هانسی بیر یئری یوخ‌دور (فارس‌جا فارس شیعه‌لییین قوتسال دینی دیلی‌دیر). مشروطه دؤنه‌می‌نده‌ن باش‌لایاراق، فارس‌جا تورک خالقی اوچون یالنیز یاد و تحمیلی بیر دیل‌دیر. فارس دیلی‌نده یاپیلان مذهبی و دینی تؤره‌ن‌له‌ر ده، تورک خالقی‌نین اؤته‌یی و اه‌کینجی‌نه قارشی و یاغی اولان شئی‌له‌ر‌دیر.
٦-ایران دولتی‌نین آسیمیلاسیونیست سیاست‌له‌ر، قیسیت‌لامالار (محدودیت‌له‌ر) و گوجئی‌له‌مه‌له‌رله (زورلامالارلا) تورک‌له‌ر آراسی‌ندا یایقینلاشدیرماق ایسته‌دییی دینی تؤره‌ن‌له‌ری (مراسمی) فارس‌جا یاپما ده‌ب و آخیمی‌نا، شد‌ت‌له قارشى قویولمالی‌دیر. تورک خالقی و تورک‌ایلی، آفشاریورت و قاشقای‌یورت‌دا بوتون دینى تؤره‌ن‌له‌ر تورک‌جه گئرچه‌ک‌له‌شدیریلمه‌لی، بو تؤره‌ن‌له‌رده فارس‌جا هئچ بیر بیچیم‌ده (شکیل‌ده) ایش‌له‌دیلمه‌مه‌لی‌دیر. اؤزه‌ل‌لیک‌له محرّم آیی تؤره‌ن و سیرا جه‌رگه‌له‌ری‌نده (دسته‌له‌ری‌نده) اوخونان آغیت، اوخشاما، قوشوق (شئعر) و شه‌بئه اویون‌لاری‌ندا سؤیله‌نه‌ن سؤزله‌رین که‌سین‌لیک‌له تورک‌جه اولماسی‌نا دقت ائدیلمه‌لی و اؤزه‌ن گؤسته‌ریلمه‌لی‌دیر.
٧-تورک تعزیه ادبیاتی و کولتورونه چه‌کی دوزه‌ن وئرمه‌ک اوچون، تورک آغیت – ساغو – اوخشاما قورومو (تعزیه اینستیتوسو) و یا اونا به‌نزه‌ر بیر مرکز - ده‌رنه‌ک قورولمالی‌دیر. بو قورومون گؤره‌وی، تورک خالقى آراسی‌ندا و تورک‌ایلی‌نده یاس تؤرهنلهرینی (تعزیه مراسمی‌نى) آراشدیرما، تورک‌جه یازیلمیش یوزله‌رجه تعزیه کتابی و جونگ‌لا دینی ادبیات‌دا اثرله‌ر یاراتمیش بؤیوک اوستادلارین یاپیت‌لاری‌نی توپلاما، اونلاری تصحیح ائدیپ یئنی‌ده‌ن چاپ ائتمه و ... اولمالی‌دیر. بو قوروم، اؤزگون (اصیل) تورک‌جه آغیت – ساغو قوشوق‌لاری‌نی (تعزیه شئعرله‌ری‌نی) دوزگون بیچیک (الیفبا) و یازیم (املا) ایله چاپ ائدیپ مذهبى قورول‌لار (هئیت‌له‌ر)، عزادارلیق دسته‌له‌رى، مداح‌لار، سخن‌ران‌لار، نوحه‌خوان‌لار، واعظ‌‌له‌ر و ....یه داغیتاراق، تورک‌جه آغیت – ساغو – اوخشاما ادبیاتی و دینی تؤره‌ن‌له‌رده سؤیله‌نه‌ن و اوخونان تورک‌جه قوشوق‌لارین نیته‌لییی‌نین (کیفیتی‌نین) دوشمه‌سی‌نین قاباغی‌نى آلماق اوچون ده گه‌ره‌ک‌لی‌دیر.
٨-تورک آغیت – ساغو – اوخشاما قورومو (تعزیه اینستیتوسو) و یا ده‌رنه‌یین دولت دیشی (غیر دولتى) اولماسى گه‌ره‌کیر. ذاتن بو قورومون ته‌مه‌ل گؤره‌وی، دولتین سیاست‌له‌ری‌نی اویقولاماق دئییل، ته‌رسی‌نه دولتین تورک خالقی و تورک‌ایلی‌نین دینی دیلی‌نین فارس‌جایا چئویرمه گیریشیم (تدبیر) و سیاست‌له‌ری‌نه قارشی قویماق‌دیر. دولت و یاسالارین بئله بیر قورومون یارادیلماسی‌نا اذن وئرمه‌مه‌سی دوروموندا – کی وئرمه‌یه‌جه‌ک‌دیر -، بو قوروم – اویقار دانیم (نافرمانی مدنی) گه‌ره‌یی - یاسادیشی اولاراق قورولمالی‌دیر ....
گئرچه‌یه هو!!!!
سؤزلوکSözlük
آخیمAxım : جریان
آغیتAğıt : مرثیه
آلانAlan : عرصه
آنلامAnlam : معنی و مفهوم
اه‌کینجEkinc : فرهنگ
اؤته‌کÖtek : تاریخ
اوخشاماOxşama : روضه
اؤزگونÖzgün : اصیل
اؤزه‌نÖzen : دقت
اؤلچوÖlçü : مقیاس
اولوم‌لوOlumlu : مثبت
اؤنه‌مÖnem : اهمیت
اویقار دانیمUyqar danım : نافرمانی مدنی
اویقارلیقUyqarlıq : مدنیت، تمدن
اویقولاماقUyqulamaq : اجرا کردن
اوینامOynam : رول
ایش‌له‌کİşlek : رایج
ایلگی‌لیİlgili : مربوط، علاقه‌دار
اینانجİnanc : اعتقاد
باغ‌لامBağlam : ارتباط
به‌ل‌لیBelli : آشکار، معلوم
بوته‌مBütem : دین
بوندالیBundalı : سکولار
بیچیکBiçik : الفبا
بیچیمBiçim : شکل
تانیقTanıq : شاهد
ته‌رسTers : ضد
ته‌کینTekin : مانند
ته‌مه‌لTemel : بنیاد، بنیان
تورک‌ایلیTürkili : منطقه‌ی ملی تورک در
شمال غرب ایران و نواحی مجاور آن در غرب و مرکز
تؤره‌مهTöreme : زایده، زائیده
تؤره‌نTören : مراسم، آیین
تیکهTike : پارچه، جز، تکه
جارلاولاماقCarlavlamaq : رکلام کردن
جه‌رگهCerge : دسته، ردیف
ده‌رنه‌کDernek : انجمن
دوزگونDüzgün : صحیح
دؤنه‌مDönem : دوره
ساغوSağu : نوحه
ساوونماقSavunmaq : دفاع کردن
سؤمورگه‌چی‌لیکSömürgeçilik : استعمار
سیراSıra : نوبت
فارسیستانFarsistan : منطقه‌ی ملی فارس در
مرکز و شرق ایران
قارشیQarşı : مخالف
قالخیشماقQalxışmaq : برخاستن
قورولQurul : هئیت
قورومQurum : موسسه، بنیاد
قوشوقQoşuq : شعر
قولداماقQoldamaq : حمایت کردن
قول‌لوقQulluq : خدمت
قول‌لوق‌چوQulluqçu : خادم، خدمه
قوندارتیQondartı : بدعت
قیسیت‌لاماقQısıtlamaq : محدود کردن
که‌سین‌لیکKesinlik : قطعا، قطعیا
کیرتینKirtin : مذهب
کیم‌لیکKimlik : هویت
گه‌ره‌کGerek : لزوم، ضرورت
گوجئیGücéy : زور، جبر، اجبار
گوجئی‌له‌مه‌کGücéylemek : تحمیل کردن، مجبور ساختن
گؤرک‌سؤزGörksöz : ادبیات
گئرچه‌کGérçek : حقیقت
گئرچه‌ک‌له‌شدیرمه‌کGérçekleşdirmek :
متحقق کردن
گیریشیمGirişim : تدبیر، اقدام
نیته‌لیکNitelik : ماهیت، کیفیت
یاپماقYapmaq : اجرا کردن
یاپیتYapıt : اثر
یادYad : بیگانه
یارارYarar : فایده
یازیمYazım : املا
یاسYas : تعزیه
یاساYasa : قانون
یاسادیشیYasadışı : غیر قانونی
یاغیYağı : دشمن
یانسیتماقYansıtmaq : منعکس کردن
یایقینلاشدیرماقYayqınlaşdırmaq :
شایع کردن
یئتیریم‌له‌مه‌کYétirimlemek : تبلیغ کردن
برای مطالعه‌ی بیشتر:
ضرورت آغاز «روند تورکی‌سازی»- «تورکجهلهشدیرمه سوره‌جی»
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/08/blog-post_26.html
آیین نامه‌ی تورکی‌سازی نام‌های اشخاص و اماکن- کیشی و یئر آدلاری‌نی تورکجهلهشدیرمه یؤنه‌رگه‌سی
https://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_61.html
تورک‌جه‌یه یئنی کلیمه قازاندیرما یول‌لاری - آئین‌نامه‌ی واژه‌سازی تورکی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_7.html
مئهران باهارلی - در ضرورت زدودن گرد و غبار فارسی از چهره‌ی تابناک تورکی
سنگ قبرها و اعلامیه‌های ترحیم و آگهی‌های فوت یک تورک، باید به زبان تورکی باشد
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_6.html
تورک‌له‌ر و تورک‌ایلی‌نین دینی تؤره‌ن‌له‌ری‌نین دیلی «تورک‌جه» اولمالی‌دیر.
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/04/blog-post_14.html
پیام‌های نهفته در سنگ قبرها با سمبول آی اولدوز و نوشته‌های تورکی، و حروف لاتینی و اورخونی
http://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_31.html
مئهران باهارلی - جمهوری اسلامی و سنگ قبرهای تورکی و یا جمهوری اسلامی از سنگ قبرهای تورکان چه می‌خواهد
مئهران باهارلی - سمبول‌های تورک در سنگ قبرهای تورک‌ایلی
تۆرک‌جه یازێ‌لێ، آی‌اولدۇزلۇ و دامقالێ تۆرک سین‌داش‌لارێ
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.395460074339304&type=3
تۆرک‌جه یاس دۇیۇرۇلارێ، قێرخ تؤره‌نی بیلدیری‌له‌ری
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.395471841004794&type=3
تۆرک‌جه یازێ‌لێ دیکیلی‌داش‌لار- عوْثمانلێ
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.395485787670066&type=3
آجی ایتگی: تۆرک شعر و ادبیاتێ یاس‌دا: اۇلۇ تۆرک اوْزانێ اۇستاد غلامرضا بهاری یاشامێ‌نێ ایتیردی
https://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_16.html
آغان AĞAN - آغمیشAĞMIŞ : شهید
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/12/agan.html
تحریم مدارس فارسی در یک روز و یا یک ساعت مشخص در سراسر ایران
No comments:
Post a Comment