پول ملي تورک در دوره‌ي حکومت ملي آزربايجان و واحدهاي آن تومان و قران

پول ملي تورک در دوره‌ي حکومت ملي آزربايجان و واحدهاي آن تومان و قران

Wednesday, July 20, 2011

مئهران باهارلي

http://21-azer.blogspot.com/ 

«حکومت ملي آزربايجان» نام يک دولت تورکِ در عمل مستقل از ايران است که به سالهاي جنگ جهاني دوم با حمايت اتحاد جماهير شوروي در بخش عمده‌اي از منطقه‌ي ملي تورک در شمال غرب ايران و يا قسمت شمالي تورک‌ایلي تاسيس شد (هر چند اين دولت، در دنباله‌روي از سياستهاي مهندسي قومي روسيه‌ي استالين، هويت ملي خود را «آزربايجاني» و نه «تورک» اعلام مي‌کرد). حکومت ملي آزربايجان دومين تشبث ايجاد دولتي تورک در جنوب آزربايجان است. تشبث اول، «حکومت اتحاد» به رهبري جمشيدخان افشار اورومي، همزاد «دولت مساوات» به رهبري محمدامين رسولزاده و مانند آن برخوردار از حمايت عثماني بود. (برخي منابع، از دولت «حکومت ملي آزربايجان» به شکل جمهوري ياد مي‌کنند. در حاليکه بر خلاف دولت کوردِ همزمان تاسيس شده در منطقه‌ي کوردنشين آزربايجان بنام «جمهوري مهاباد»، اين دولت خود را جمهوري تلقي نمي‌کرد و به طور رسمي و در اسناد و مدارک هم خود را جمهوري نمي‌ناميد).

حکومت ملي آزربايجان در اسفند ١٣٢۴ شمسي (مارس ۱۹۴۶) به چاپ اسکناسهاي ملي آزربايجان احتمالا در تبريز و در فروردين ۱۳۲۵ به انتشار عمومي آنها اقدام نمود. اين اسکناسها با استقبال گسترده‌ي مردم در استانهاي امروزي آزربايجان شرقي، آزربايجان غربي، اردبيل، گيلان (بخشهاي تورک‌نشين)، زنجان، قزوين و کوردستان (بخشهاي تورک‌نشين) مواجه شدند و قرين به موفقيت اقتصادي هم بودند. اما بدنبال ورود ارتش شاهنشاهي پهلوي به آزربايجان، ترک مقاومت و فرار همزمان اغلب رهبران و تسليم شدن بقيه‌ي آنها و سقوط حکومت ملي آزربايجان، از تداول خارج گرديدند. تاکنون نوشته و تحليل مستقلي در اين مورد مهم تاريخي نگاشته نشده است. سري مقالات حاضر نخستين در اين عرصه است.

اهميت نمادين اسکناسهاي تورکي حکومت ملي آزربايجان

 چاپ و انتشار اسکناس جداگانه توسط حکومت ملي آزربايجان در درجه‌ي اول معطوف به عملکرد اقتصادی پول و کمک به بهبود شرایط مالی اين دولت تورک بود. اما این پدیده، بويژه با توجه به نمادسازي‌هاي تورکي و آزربايجاني به طور رسمی بکار رفته در آن (کاربرد زبان تورکي به جاي زبان فارسي، قبول دوباره‌ي واحدهاي تومان و قران به جاي ريال و دينار و ذکر نام آزربايجان به موازات عدم ذکر نام ايران در آن)، پيام، عملکرد و تاثير بسيار ماندگارتر هویتی نیز داشت:

۱-پول ملي از مهمترين نمادهای هویت ملي است. يک ملت با استفاده از پول ملي خود، ناخودآگاه از ديگر ملل احساس تمايز مي‌کند. انتشار اسکناس‌هاي جدید مستقل توسط حکومت ملي آزربايجان نتيجه و منعکس کننده‌ي تمايز ملي و سياسي موجود ميان ملت تورک و سرزمين آزربایجان بويژه با ملت فارس و فارسستان بود و آنرا تعميق و گسترده‌تر ساخت (هرچند سران حکومت ملي آزربايجان در دنباله‌روي از مهندسي قومي روسيه، «ملت تورک» را «ملت آزربايجان» مي‌ناميدند).

۲-انتخاب واحدهاي پولي از سوي حکومت ملي آزربايجان که متفاوت با واحدهاي پولي دولت تهران بودند، با ايجاد دو سيستم و واحد پولي ريال-دينار در فارسستان و تومه‌ن-قيران در آزربايجان، عملا تباين ملي و سياسي موجود دو خلق تورک و فارس و دو مملکت آزربايجان و فارسستان را به لحاظ تاريخي هر چه بيشتر تعميق و تثبيت نمود.

۳-اسکناسهاي تورکي حکومت ملي آزربايجان پاسخ و ضربه‌اي آشکار به پیشبرد پروژه‌ي هويت‌سازي استعماري و نژادپرستانه‌ي ايجاد «ملت ايران» توسط رژيم پهلوي و انگلستان و گامي تاريخي در بازگشت به هويت ملي تورک و هويت‌پروري تورکي بود.

۴-انتخاب نامهاي تاريخي تومان و قران، اعلام وفاداري به عرف دولتمداري تورک بود و بر پيوستگي و امتداد تاريخي حکومت ملي آزربايجان با دولتهاي تورکي و آزربايجاني پيش از خود در تاريخ تاکيد مي‌کرد (اين در حالي بود که حتي واحدهاي پولي جمهوري آزربايجان و تورکيه، هيچکدام ريشه‌ي تورکي نداشتند).

۵-انتخاب نامهاي مردمي تومان و قران نشانه‌ي احترام به سنن، فرهنگ مردمي و زبان ملت تورک بود.

۶-بهره گرفتن از زبان ملي تورکي در تنظيم و انتشار اسناد پولي و مالي نشان مي‌داد که حاکميت نظام استعمارگر و نژادپرست فارسي در آزربايجان و در اين ميان سياست به حاشيه راندن و زدودن زبان تورکي، فارسسازي زبان ملت تورک و ملي‌نمايي زبان تحميلي فارسي که از زمان مشروطيت بدين سو آغاز و در دوره‌ي رضاشاه به اوج خود رسيده بود پايان يافته است. استفاده از زبان تورکي بر روي اسکناسها، در تطابق با وعده‌ي حکومت ملي آزربايجان براي ارتقاء موقعيت و رسمي و دولتي نمودن زبان تورکي (هرچند آنرا در دنباله‌روي از سياستهاي روسيه آزربايجاني مي‌ناميد) بود.

۷-در اسکناس‌های حکومت ملي آزربايجان نام ايران و بانک مرکزي ايران برده نشده بود. اما بر روي آن عبارت «خزانه‌داری حکومت ملی آزربايجان» يک بار به طور چاپي و يک بار با مهر دستي و کلمه‌ي آزربايجان با حروف کوچک نقش بسته بود. درج اين عبارات و کلمه بر روي اسکناس‌ها اعلام مي‌کرد که در آزربايجان دولتي جديد و مستقل از تهران شکل گرفته است.

۸-در مجموع چاپ اسکناس ملي تورک، هر چند بسياري از سران حکومت ملي آزربايجان مقيد به قانون اساسي ايران، حتي معتقد به هويت ملي ايراني و مخالف استقلال و جداسازي آزربايجان بودند، گامي در راستاي ساختن نهادها و سمبلهاي لازم براي اداره‌ي يک کشور مستقل بود.

مشخصات: اسکناسهاي دولت حکومت ملي آزربايجان بر روي کاغذي معمولي و بدون سورشارژ و فاقد سيستمهاي ايمني براي جلوگيري از تقلب آنها چاپ شده‌اند. اينها نشان مي‌دهند که آنها در تبريز و نه در باکو و با عجله تهيه گرديده‌اند.

اين اسکناسهاي تورک داراي شش نوع بود: بئش-۵ قيرانليقBéş Qıranlıq  (پنج قراني- قرمز رسي)، بير-۱ تومه‌‌نليکBir Tümenlik   (يک توماني- سرمه‌اي مايل به بنفش)، ايکي-۲ تومه‌‌نليکİki Tümenlik   (دو توماني- آبي تند)، بئش-۵ تومه‌‌نليکBéş Tümenlik   (پنج توماني- سبز روشن)، اون-۱۰ تومه‌‌نليکOn Tümenlik   (ده توماني- قرمز رسي) و اللي۵۰- تومه‌‌نليکElli Tümenlik   (پنجاه توماني- سبز سير).

متون روي و پشت اسکناسها: عبارات منقوش بر اين اسکناسها براي نخستين بار در تاريخ دولتهاي تورکي و تورکان ساکن در ايران و جنوب آزربايجان، تماما به زبان تورکي نوشته شده‌اند. بدين سبب هم منحصر بفردند (تنها استثناء موجود در اين مورد، بازه‌ي سالهاي پيرامون جنگ جهاني اول و دوره‌ي کوتاه‌مدت واليگري جمشيدخان افشار اورومي – «حکومت اتحاد» است که اسکناسهاي تماما تورکي «قائمه»‌ در تورک‌ایلي -آزربايجان اتنيک و حتي غرب و شمال ايران تداول داشته و بکار مي‌رفتند). قبل از آن و در طول بيش از هزار سال حاکميت تورکان بر اراضي فعلي آزربايجان و ايران، هر چند زبان تورکي همواره به عنوان يک زبان رسمي و دولتي دوفاکتو بر سکه‌ها (يارماق) و اسکناسها (چاو) بکار مي‌رفت، اما اغلب به همراه کلمات و عبارات و جملات تورکي، کلمات و عباراتي به زبانهاي گوناگون مانند عربي، مونقولي، چيني و پس از صفويان فارسي هم با خطوط عربي، تورکي اويغوري، مونقولي و چيني بر سکه‌ها و اسکناسها نقش مي‌بست. به عبارت ديگر، پولهاي دولتهاي تورکي حاکم بر ايران همواره چندزبانه و اغلب چندخطه، و چندزبانگي و چندخطي بودن سنت و عرف دولتي جاافتاده‌ي آنها بود.

متون روي اسکناسها: بر روي اسکناس ملي حکومت ملي آزربايجان عبارات تورکي زير نوشته شده است.

-در وسط: عبارت "آزه‌ربايجان ملي حکومتينين خزانه‌دارليق سندي" در داخل يک طرح اسليمي مانند بيضي

-در بالاي ميانه: ارزش اسکناس پانچ شده (پرفراژ) با اعداد لاتيني توسط ماشين دستي. (اسکناس پنج قراني فاقد اين پرفراژ لاتيني است. در اسکناس پنجاه توماني عدد لاتیني ۵۰ بین دو ستاره پرفراژ شده است).
-در سمت راست ميانه: شماره‌ی ردیف اسکناس با ماشین شماره‌زنی. (شماره‌ي رديف در اسکناس پنج قراني در بالاي ميانه است).
-در سمت چپ ميانه: یک مهر دایره‌ای با مهر لاستیکی دستی و با استامپ آبی که در حاشيه‌ي آن جمله‌ي "آزه‌ربایجان ملی حکومتین خزانه‌دارليغي" و در ميان آن تاریخ اسفند ۱۳۲۴ زده شده است.
-در پائين ميانه: دو امضاء خزانه­‌دار (؟) و "ماليه وزيري" (غلامرضا الهامي) به شکل چاپي. (اسکناسهای ۵۰ تومانی داراي امضاء دستي وزیر مالیه با جوهر آبی و خزانه‌دار با جوهر قرمز است).
-در پائين زيرين: تاريخ "اسفند ١٣٢٤"
-در چهار گوشه: ارزش پول به دو شکل نوشته‌ي تورکي و عددي: اللي تومه‌نElli Tümen ، اون تومه‌نOn Tümen ، بئش تومه‌نBéş Tümen ، ايکي تومه‌نİki Tümen ، بير تومه‌نBir Tümen ، بئش قيرانBéş Qıran . واحد تومن طبق تلفظ تورکي آن، و نه مطابق رسم الخط فارسي تومان نوشته شده است.
-در ميانه‌ي چپ و راست: شماره سري و مهر خزانه‌داري آزربايجان
- بر سراسر متن اسکناس کلمه‌ي آزربايجان با حروف کوچک

متون پشت اسکناسها: پشت اسکناسهاي حکومت ملي آزربايجان ساده و فاقد هر گونه علامت و طراحي است. بر آنها صرفا سه جمله‌ي تورکي زير با خط نستعليق و به رنگ سياه نوشته شده است:

 "آزه­‌ربايجان ملي حکومتينين خزانه‌­دارليغي بو سندين ضامنيدير".

(Azerbaycan Milli Hökümetinin xezânedarlığı bu senedin zâminidir)

 (خزانه‌داري حکومت ملي آزربايجان ضامن اين سند است)

"بو سندين ده‌يه‌ري مقابلينده، عموم دولتي ماغازلاردان مال ساتين آلينابيله‌ر".

(Bu senedin deyeri muqâbilinde, umum dévletî mağazalardan mal satın alınabiler)

 (معادل ارزش اين سند، مي‌توان از عموم فروشگاههاي دولتي خريد و فروش نمود)

"بو سندي جعل ائده‌نله‌ر، صحرايي محکمه‌ده محاکمه و اؤلوم جزاسينا محکوم اولاجاقلار".

(Bu senedi ce’l édenler, sehrâyi mehkemede muhâkime ve ölüm cezasına mehküm olacaqlar)

 (کساني که به جعل اين سند اقدام کنند، در دادگاه صحرايي محاکمه و به مجازات اعدام محکوم خواهند شد)

 واحدهاي پولي:

 پس از انقلاب مشروطيت، کودتاي رضاخان، ساقط نمودن دولت تورکي قاجاري و تاسيس دولت پهلوي، همه با مديريت استعمار انگليس، دولت جديد ايران سياست رسمي تورکي‌ستيزي و تورکي‌زدائي از صحنه‌ي ايران را اتخاذ نمود و به حذف نامهاي تورکي از کشور، پاکسازي ميراث اداري و ديواني و نظامي باقيمانده از دولتهاي تورک و آزربايجاني و زدودن مظاهر و نمادها و واحدهاي پولي و گاهشماري و اوزان و ... دولتهاي تورکي پيش از خود آغاز نمود. در اين راستا مجلس شوراي ملي با تصويب قانون آحاد در تاريخ ٢٧ اسفند ١٣٠٨ شمسي، واحدهاي پولي را از قران و تومان، به "ريال" (واحد پولي دولت استعمارگر پورتقال که زماني در جنوب ايران رايج بود و با الهام از کشورهاي عربي) و "دينار" (اصلا يوناني) تغيير داد. انتخاب نامهاي واحد پولي جديد یعنی ريال و دينار نشانگر اين حقيقت بود که دولت فارس‌محور و ضد تورک پهلوي، از طريق منسوخ ساختن واحدهاي پولي سنتي معمول و تاريخي کشور يعني قران و بويژه تومان، سعي مي‌کرد تعلقات هويتي در ايران را مديريت کند و به اصطلاح امروزي پروژه‌ي مهندسي قومي ايجاد «ملت ايران» را پيش برد. اما اکنون حکومت ملي آزربايجان در يک حرکت کاملا مخالف با اين موضع دولت پهلوي، واحدهاي اسکناس خود را قيرانQıran  و تومنTümen  يعني واحدهاي پولي دولت تورکي آزربايجاني قاجار انتخاب مي‌کرد.

 تومه‌نTümen  (تومن، تومان، تمان، تمن، تومانه، طومان)  کلمه‌اي تورکي-آلتائي است. در فرهنگ واژگان ديواني – نظامي و مالي دولتهاي تورکي-آزربايجاني حاکم بر ايران امروز، کلمه‌ي تومان داراي معاني‌اي از قبيل ده هزار، واحد شمارش معادل ده هزار، واحد نظامي مرکب از ده هزار سرباز، قشوني متشکل از ده هزار سپاهي، قصبه‌اي مشتمل بر صد روستا، ايالت و توده‌ي بزرگ انباشته شده، واحد پولي بزرگ، واحد پول، ... است. رتبه‌ي نظامي "امير تومان" در اوردوهاي ترکي قديم و "توم‌گئنئرال" (مخفف تومه‌ن گئنئرال) در جمهوري تورکيه به معني فرمانده‌ي ده هزار (سرلشکر) از همين ريشه است.

 معني اوليه‌ي کلمه‌ي تومان، تعداد زياد و بيشمار بود و بر رقمهاي کلان دلالت مي‌کرد که با مرور زمان بسط معنايي پيدا نموده است. تومه‌ن در شعر تورکي قديم نيز به اين معني بکار برده شده است: اؤکوش اؤودو ايله، تومه‌­ن مين ثنا × اوغان بير باياتا اونا يوخ فنا - عتبه الحقايقÖküş övdü ile Tümen min sena/ Uğan bir bayata, ona yox fena . (ترجمه: با سپاس بسيار و هزاران هزار ثنا به خداي قادري که بر او فنائي نيست). مصدر تومه‌نمه‌کTümenmek   در زبان تورکي به معناي ثروتمند گشتن و زياد شدن از همين کلمه مشتق است. کاربرد تومان در سنگ‌نوشته‌هاي تورکي اورخون حکايت از پيشينه‌ي کهن اين واژه دارد. ريشه‌ي واژه‌ي تومان را برخي تورکي و يا مونقولي و بسياري چيني دانسته‌اند. هر چند تومه‌ن در زبان توخاري کهن (از زبانهاي هند و اوروپائي) هم با ضبط تمان- تيمن، و در توخاري متأخر به شکل تومانه به معني ده هزار به کار رفته، اما ظاهرا اين واژه از زبان چيني کهن يا پيش از چيني به زبان توخاري و ديگر زبانها راه يافته است. کلمه‌ي تورکي تومان در شکل تومان Tuman به فارسي ادبي و تومن به فارسي محاوره‌اي هم وارد شده است. نخستين شواهد کاربرد تومان در زبان فارسي به متون تاريخي دوره‌ي موغول و سلاطين دولتهاي تورکي-موغولي حاکم بر اراضي فعلي ايران باز مي‌گردد.

 پس از فرمان يکسان کردن اوزان و مقياسها در دوره‌ي امپراتور تورک-موغول قازان‌خان، اصطلاح «تومان غازاني» (قازان تومه‌نيQazan Tümeni )، بعدها «تومان تبريزي» (تبريز تومه‌نيTebriz Tümeni )، «تومان ديواني» (ديوان تومه‌نيDivan Tümeni )، «تومان عراقي» (عيراق تومه‌نيİraq Tümeni ، منسوب به عراق عجم که شامل بخشهاي جنوبي تورک‌ایلي هم مي‌شد) و در دوره‌ي دولت تورکي تيموري بويژه در خراسان و هرات «تومان کپکي» (کبيک تومه‌نيKebik Tümeni )، «تومان خراساني» رواج يافت. در دوره‌هاي دولتهاي تورکي آق‌قويونلو، قاراقويونلو، قزلباشيه (صفويه) و افشاريه و نيز دولت لک زنديه، علاوه بر تومان، اصطلاح «تومان تبريزي» بار ديگر در فرمانهاي حکومتي و محاوره‌ي عامه رايج شد. در دوره‌ي تيموري، هر ١٥٠٠ تومان کپکي معادل ٩٠٠٠ تومان عراقي و در دوره‌ي آغ‌قويونلو معادل ٢٠ دوکات، در دوره‌ي قزلباشيه (صفويه) يک تومان معادل پنجاه عباسي و در دوره‌ي افشاريه معادل بيست نادري بود. در تمام اين دوره‌ها، مسکوکي به نام تومان وجود نداشت و اصطلاح تومان، نام پول و سکه‌ي خاصي نبود. بلکه در محاسبات ديواني به عنوان يک واحد پولي و محاسباتي بزرگ و معادل ده هزار دينار زر براي شمارش آقچه، مال، ياستيق (نوعي پول تورکي، به فارسي بالش)، حقوق ديواني و خراج ممالک به کار مي‌رفت.

 براي نخستين بار در تاريخ دولتهاي تورک، فتحعلي‌شاه قاجار به ضرب پول و سکه طلا با نام تومان اقدام کرد. واژه‌ي تومان در دوره‌ي دولت تورکي قاجار، بر روي سکه‌هاي ناصرالدين شاه، مظفرالدين شاه، محمدعلي شاه و احمدشاه هم بکار رفته است. در اين دوره سکه‌ي طلاي يک توماني، نيم توماني (پنج قراني) و يک ربع تومان معمول بود. سکه‌هاي تومان متعلق به دوره‌ي ناصري و سکه‌هاي ده توماني طلا همراه با تصوير مظفرالدين شاه به عنوان يادگاري در دست است. در آغاز دوره‌ي حاکميت دولت تورکي قاجار بين سالهاي ١٧٩٨ تا ١٨٢٥ ميلادي، يک تومان معادل ٨ ريال (هر ريال برابر با ١٢٥٠ دينار) و پس از ١٨٢٥ در اواخر دوره‌ي فتحعليشاه قاجار که قران معرفي شد، يک تومان معادل ده قران و هر قران برابر با ١٠٠٠ دينار شد.

 قران: واحد پولي معادل ريال بويژه در زبان تورکي از زمان فتحعليشاه قاجار تا دوره‌ي رضاشاه پهلوي. تلفظ تورکي آن قيرانQıran  (به فارسي قران Ğéran) است. قران، ترجمه‌ي تورکي کلمه‌ي ريال در اين زبان است. نام واحد پولي قران، شباهتي به کران، کرونا،...داشت که  نام واحد پول با عملکرد بين المللي بين برخي از کشورهاي اوروپائي (اسکانديناوي، استوني، چک، اوسلواک،...) بود. از همينرو اين نام به سرعت بين مقامات و مردم تورک و از طريق آنها در ميان ديگر ملل ساکن در ايران رايج شد و امروز نيز به طور گسترده بکار مي‌رود.

 در آغاز سجع سکه‌هاي فتحعلي‌شاه قاجار "السلطان بن السلطان" بود. در پايان سال سي‌ام، يعني در ١٢٤٢ که مصادف با شکست دولت تورکي قاجار از امپراتوري تزاري روسيه بود، سکه‌ي نقره‌اي تازه‌اي که در آن عنوان فتحعليشاه "السلطان صاحب‌قران" نوشته شده بود ضرب گرديد. مردم اين سکه‌هاي جديد يک ريالي را به همين مناسبت "صاحب‌قران" مي‌گفتند. اين اصطلاح کم کم در زبان مردم مختصر و به "قران" تبديل شد و واحد پول نقره‌ي اين دولت تورک هم قران نام گرفت. قران اصلا کلمه‌اي عربي به معني قرين شدن دو ستاره و همريشه با کلماتي مانند قرينه، تقارن، مقارنه، مقرون، و ... است. (برخي از ستارگان را سعد و برخي را نحس ميدانستند. هر گاه دو ستاره‌ي سعد با هم در آسمان ديده ميشد اين را "قران سعدين" و هرگاه دو ستاره‌ي نحس با هم ديده ميشد آنرا "قران نحسين" مي‌گفتند). بين سالهاي ١٨٢٥ تا ١٩٣٢ يک قران به ٢٠ شاهي و يا ١٠٠٠ دينار تقسيم ميشد و ارزش آن يک دهم تومان بود. انواع سکه‌هاي رايج قران، يک قراني و دو هزاري (دو قراني) بود و گاهي سکه‌ي چهار قران و نيم قران (ده شاهي) و ربع قران (پنج شاهي) زده‌اند که کمتر بود.

واحدهاي معاصر پول در کشورهاي تورکيک آزربايجان، تورکيه، تورکمنستان

 بر خلاف واحدهاي پول حکومت ملي آزربايجان، واحدهاي پولي معاصر کشورهاي تورکيک همسايه يعني آزربايجان، تورکيه و تورکمنستان، هيچکدام بر اساس سنن تاريخي و واحدهاي پولي دول تورکي در تاريخ نيست. «مانات» و «قپيک»، واحدهاي پولي جمهوريهاي آزربايجان و تورکمنستان داراي منشاء روسي-لاتيني؛ و «قوروش» و «ليره»، واحدهاي پولي تورکيه داراي منشاء لاتيني اند:

 مانات  (Manat): کلمه‌اي روسي. واحد پول دولتين آزربايجان و تورکمنستان. از واژه‌ي روسي مونئتا  (Moneta)، آنهم از کلمه‌ي لاتيني مونئتا (Monēta) به معني سکه، همريشه با کلمه‌ي ماني (Monéy) در انگليسي به معني پول.

 قپيک (Qepik):  کلمه‌اي روسي (Kopeck, Copec, Kopeks, Copecks) معادل يک صدم روبل. از کلمه‌ي روسي Kopeīka به معني نيزه (در روسي ميانه Kopeika ، از ريشه‌ي Kopie). نشات‌گرفته از تصوير سکه‌هائي که در موسکو به سال ١٤٧٨ و پس از فتح نوووگراد ضرب شده بودند و در آنها سنت جورج سواره و نيزه‌بدست در حال کشتن اژدهائي بود.

 قوروش  (Kuruş): کلمه‌اي لاتيني. واحد پول تورکيه. معادل يک صدم ليره‌ي تورک. از گروسوس لاتيني (Grossus)  به معني ضخيم، همريشه با گروشن آلماني (Groschen) و الهام گرفته شده از پول اوتريشي به همين نام.

 ليره (Lira): کلمه‌اي لاتيني. از ايتاليائي ميانه، از کلمه‌ي Liura در زبان پرووانسال قديم، آنهم از کلمه‌ي لاتيني Lībra به معني واحد وزن معادل يک پاوند. در آزربايجان تلفظ تورکي مردمي اين کلمه لئرهLére است.