آمبلم شهر تورک-افشار اورميه؛ تورک-آفشار اورمونون بليرتگه‌سی

آمبلم شهر تورک-افشار اورميه؛ تورک-آفشار اورمونون بليرتگه‌سی

مئهران باهارلی

آمبلم شهر تورک-افشار اورميه

اورمیه در کتب سیاحان قدیم (به همراه خوی) «تورکستان» نامیده شده است. در تشکل مردم اورمیه طوائف و گروههای بی‌شمار تورک پیش از اسلام و بعد از اسلام، و موغول نقش داشته‌اند. از تورکان پیش از اسلام خزرها؛ از تورکان بعد از اسلام خلجها، تاتارها و جغتائیها و سولدوز و طوائف گوناگون منسوب به سلجوقیان و خوارزمشاهیان و اتابکان و جلایریان و غیره؛ از اوغوزها ییوا، ایناللی، ایگدیر، قاراقویونلو، آغ‌قویونلو و قاجارها را می‌توان نام برد. اما با دوره‌ی قیزیلباشیه (صفوی) در این شهر تورکان افشار تفوق سیاسی و جمعیتی قطعی را بدست آورده‌اند. به نحوی که امروزه، علی رغم آنکه تورکان افشار در سرتاسر تورک‌ایلی و ایران پراکنده‌اند، اورمیه بزرگترین شهر افشار در تورک‌ایلی، ایران و حتی جهان شمرده می‌شود.

در آمبلمهای زیر واقعیات فوق منعکس شده‌اند:

رنگ آبی رنگ تورکان است؛

کلمه‌ی نوشته شده به الفبای اورخون، «تورک» است؛

نماد بکار رفته به جای الف، «اونقون افشاری» و یا توتم تورکان افشار است.

تورک-آفشار اورمونون بليرتگه‌سی

اورمو-اورمیه (خوی‌لا بیرلیکده) اسکی گزگینله‌رین پیتییینده «تورکوستان» (تورک‌ایلی) آدلاندیریلمیشدیر. اورمو دیرینی‌نین (اهالیسی‌نین) اولوشوموندا سایی‌سیز بویون وئریکلی‌لیک (ایسلام) اؤنجه‌سی و سونراسی تورک ایله موغول بویو و اویماغین اوینامی (نقشی) واردیر. ایسلام اؤنجه‌سی تورکله‌رده‌ن خزه‌رله‌ر، ایسلام سونراسی تورکله‌رده‌ن خله‌جی‌له‌ر، تاتارلار، چاغاتای‌لار، سولدوز ایله سلجوق‌لولار، خاره‌زمشاه‌لار (انوش تیگین‌له‌ر)، آتابه‌ی‌له‌ر، جالاییرلار وس؛ اوغوزلاردان ییوا، ایناللی (ایمانلو)، ییگدیر (ایغدیر)، قاراقویونلو، آغ‌قویونلو و قاجارلار ساییلابیلیر. آنجاق قیزیلباش (صفوی) دؤنه‌می ایله آوشار-آفشار تورکله‌ری بو اوردا (شهه‌رده) کسین سایی‌سال و یؤنه‌تگیل (سیاسی) اوستونلویو الده ائتدیله‌ر. اؤیله کی بوگون اورمو، آوشار-آفشارلارین بوتون تورک‌ایلی و ایران‌ا داغیلمالارینا قارشین، یالنیز تورک‌ایلی و ایران دئییل، آجونون (دونیانین) بیله ان بؤیوک آوشار-آفشار اورودور (شهه‌ری‌دیر).

آستداکی بلیرتگه‌له‌رده (آمبلئمله‌رده)، اوستده سؤیله‌نه‌ن گئرچه‌کله‌ر یانسیتیلمیش‌دیر:

گؤی، تورکله‌رین بویاسیدیر؛

اورخون آبئ‌جئ‌سینده یازیلان دئگی «تورک»دور؛

الیف یئرینه ایشله‌دیله‌ن سیمگه (نماد)، تورک آوشار ایلی‌نین اونقونودور.

Türk-Afşar Urmu’nun belirtgesi

ؙMéhran Baharlı

Urmu-Urmiye (Xoyla birlikde) eski gezginlerin pitiyinde “Türküstan” (Türkili) adlandırılmışdır. Urmu dirininin (ehalisinin) oluşumunda sayısız Boyun vériklilik (İslam) öncesi ve sonrası Türk ile Moğul boyu ve oymağının oynamı (neqşi)  vardır. İslam öncesi Türklerden Xezerler, İslam sonrası Türklerden Xeleciler, Tatarlar, Çağataylar, Sulduz ile Selcuqlar, Xarezmşahlar (Anuş Tiginler), Atabeyler, Calayırlar vs, Oğuzlardan Yıva, Inallı (İmanlı),Yigdir (Iğdır), Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu ve Qacarlar sayılabilir. Anaq Qızılbaş (Sefevi) dönemi ile Avşar-Afşar Türkleri bu urda (şeherde) kesin sayısal ve yönetgil (siyasi) üstünlüyü elde étdiler. Öyle ki bugün Urmu Afşar-Avşarların bütün Türkéli ve İrana dağılmalarına qarşın, yalnız Türkéli ve İran déyil, acunun (dünyanın) bile en böyük Avşar-Afşar urudur (şeheridir).

Astdakı belirtgelerde (amblémlerde) üstde söylenen gérçekler yansıtılmışdır:

Göy, Türklerin boyasıdır.

Orxun Abécésinde yazılan “Türk” dégisidir.

Elif yérine işledilen simge (semböl), Türk Avşar ilinin onqunudur.

.

سؤزلوک:

آبئجئ: الفبا

آجون: دنیا

آست: زیر

اور: شهر

اوستونلوک: برتریت، تفوق

اولوشوم: تشکل

اونقون: توتم

اؤیله: چنانچه، آنگونه

اویماق: تیره

اوینام: نقش، رل

بلیرتگه: آمبلم

بوی: طائفه

بویا: رنگ

بویون وئریکلی‌لیک: اسلام

بیله: حتی

پیتیک: کتاب

تورک‌ایلی: ١-تورکستان ٢-منطقه‌ی ملی تورک در شمال غرب ایران، وطن تورک شامل بخشهای تورک‌نشین آزربایجان، عراق عجم و جبال

دیرین: اهالی

دئگی: کلمه، سخن

سایی‌سال: عددی

سایی‌سیز: بی‌شمار

سیمگه: نماد، سمبول

قارشین: علی رغم

کسین: قطعی

گزگین: سیاح، جهانگرد

گئرچه‌ک: واقعیت

یالنیز: صرفا

یانسیتیلماق: منعکس شدن

یؤنه‌تگیل: سیاسی