در آتش سوزانیدن زنان و کودکان تورک روستاهای بالاو، گجین، کوتالان و ... اورمیه توسط قوای مسیحیه

در آتش سوزانیدن زنان و کودکان تورک روستاهای بالاو، گجین، کوتالان و ... اورمیه توسط قوای مسلحه ی مسیحی؛ اعدام غیر نظامیان تورک سنّی توسط ارتش روسیه به تاریخ ١٥ اوکتوبر ١٩١٤

مئهران باهارلی

در این نوشته سندی دیگر از اعدام تورکان سنّی اورمیه توسط ارتش روسیه و کشتار و قتل عام زنان و کودکان روستاهای تورک سنّی توسط قوای مسلحه‌ی مسیحی آسوری-جیلو را معرفی کرده‌ام. این سند عبارت است از گزارش قائم مقام گه‌وه‌ر (گوار)- والی ولایت وان به وزارت داخلیه در بابِ عالی (باب همایون یا دیوان همایون، دیوان وزیر اعظم عثمانلی، مرکز سیاسی و اداری و مظهر کامل قدرت امپراتوری عثمانلی).

این گزارش رسمی که تاریخ آن صرفا سه روز بعد از اعدام‌های مذکور است اطلاعاتی جدید و مکمل در باره‌ی فاجعه‌ی مذکور می‌دهد. از جمله آنکه حاجی اسماعیل و حاجی رزاق تبعه‌ی عثمانلی بوده‌اند؛ از قریه‌ی بالاو سیزده نفر اعدام شده‌اند؛ اما اعدام شده‌گان محدود به این گروه نبوده است؛ ٤ نفر دیگر از روستای گجین و چندین نفر هم از روستاهای دیگر اعدام شده‌اند. 

مهم‌ترین بخش این گزارش اطلاعاتی است که در باره‌ی به آتش کشانیدن زنان و کودکان در روستاهای مذکور در همان روز توسط قوای مسیحیه (آسوری-جیلو) می‌دهد. با توجه به پرجمعیت بودن روستاهای مذکور مخصوصا بالاو که بزرگ‌ترین روستای آزربایجان، تورک‌ایلی و ایران است (اکنون دارای جمعیت ١٧٠٠٠ نفر، جمعیت در سال ١٩١٤ به تخمین حدود ١٥٠٠ نفر)، شمار زنان و کودکان در آتش سوزانیده و کشتار شده بی شک بالغ بر صدها تن می‌شود.

نکته‌ی مهم دیگر این گزارش درخواست مقام مزبور از باب عالی برای نجات دادن تورکان و مسلمانان آزربایجان از ظلم و بیداد روس‌ها و متحدین مسیحی او است. درخواستی که خلیفه‌ی مسلمین، سلطان محمد رشاد عثمانلی (بعد از وارد شدن امپراتوری عثمانلی به جنگ جهانی اول در ٢٩ اوکتوبر ١٩١٤ و اعلان جهاد در ٢٣ نووامبر ١٩١٤ بر علیه روسیه و بریتانیا و فرانسه و پنج هفته بعد در اوائل ژانویه‌ی ١٩١٥ اعلان جهاد میرزا فضل الله ناصحی مجتهد اورومی و میرزا مسیح افشار مجتهد اورومی صدرالشریعه به پیروی از سلطان عثمانلی) اجابت کرد و منجر به دو بار آزادسازی تورک‌ایلی توسط اوردوی نجات‌بخش عثمانلی در سال‌های ١٩١٥ و ١٩١٨ شد.....

خلاصه‌ی ماجرا:

با آغاز درگیری‌ها در اواخر سپتامبر ١٩١٤ بین عشایر کورد مرزی و ارتش روسیه‌ی تزاری که بخش‌هایی از تورک‌ایلی و در این میان شهرستان اورمیه را تحت اشغال داشت، و پس از مستقر شدن روس‌ها در اورمیه که متحمل تلفات بسیار شده بودند، ارتش تزاری روسیه به انتقام شکست خفت‌بار خود از عشایر کورد مرزی، در ١٥ اوکتوبر ١٩١٤ دو هفته قبل از پیوستن امپراتوری عثمانلی به جنگ جهانی اول (٢٩ اوکتوبر ١٩١٤)، در یک جنایت جنگی تعدادی از تورک‌های سنّی مذهب که همه افرادی غیر نظامی و غیر جنگنده، بازرگان و خدمه و پناهنده و کشاورز ... بودند را در چند گروه بدار آویخت. نخستین گروه اعدام شده‌گان مرکب بود از ده- ١٠ تن تورک سنّی از بزرگان اورمیه. از ده شهید مذکور، شش تن «حاجی طالب حاج احمداوغلو» (شافعی)، «حاجی رزاق حاج ابراهیم‌اوغلو»، «حاجی اسماعیل حاج کرم‌اوغلو» (کریمی)، «حاجی علی حاج مولوداوغلو» (مولودی)، «حاجی نجف حاج مصطفی‌اوغلو»، «حاجی مصطفی حاجی یوسف‌اوغلو» از روستای بالاو؛ دو شهید دیگر یکی با نام «پاشا» و دیگری با نام معلوم نشده از روستای کوتالان، و دو فرد دیگر احتمالا از روستای گجین بودند. از این شهدا، اسماعیل حاجی کرم اوغلو بر مذهب حنفی و بقیه شافعی مذهب بودند. 

طبق گزارش والی وان، علاوه بر این ده تن، سه تن دیگر از روستای بالاو، چهار تن از روستای گجین و تعدادی نامعلوم از دیگر روستاها هم در گروه‌های دیگر بدار آویخته شدند. (روستای بالو در ۷ کیلومتری شمال شهر اورمیه؛ گجین در ٦ کیلومتری شمال غربی اورمیه؛ کوتالان در ١٢ کیلومتری شمال غرب اورمیه، در استان آزربایجان غربی - تورک‌ایلی قرار داشته، به همراه قولونجی، کهریز، بند و ... روستاهای تورک سنی‌نشین هستند).

در همان روز، ١٥ اوکتوبر ١٩١٤ گروهی چهار صد تا پانصد نفره از اشقیاء و تروریست‌های آسوری‌ مسلح و سازماندهی شده و آموزش دیده توسط روس‌ها و فرانسویان و ... به روستاهای بالاو، گجین، کوتالان و تعداد دیگری از روستاهای تورک سنّی اورمیه که اعدام شونده‌گان هم از اهالی آن‌ها بودند حمله کردند، روستاهای مذکور را تاراج و غارت و ویران نموده به آتش کشیدند و تعداد نامعلومی از زنان و کودکان آن روستاها را در آتش سوزاندند.

بنا به گزارش روزنامه‌ی تصفیر، چهار-پنج روز بعد در ١٩-٢٠ اوکتوبر ١٩١٤، دو تورک دیگر توسط روس‌ها در اورمیه به دار آویخته شد.

دو هفته بعد از آن جنایت شهبندری اتفاق افتاد که طی آن روس‌ها - نیروهای مسیحی هشت تورک سنّی بیگناه پناهنده در شهبندر عثمانلی در اورمیه را به دار آویختند. در ٢ نووامبر ١٩١٤، یازده شب ارتش تزاری روسیه با دو گردان سواره و پیاده نظام هر کدام ٥٠٠ نفره‌ به همراه یک گردان ٣٠٠ نفره از متحدینشان قوای مسلحه‌ی نستوری - آسوری، به شهبدرخانه‌ی عثمانلی در اورمیه هجوم آورده، یک محافظ عثمانلی کونسول‌گری با نام محمد قاواس را به قتل رساندند، ٤٠ خانوار تورک سنّی اهل اورمیه که به شهبندری عثمانلی پناهنده شده بودند را توقیف کرده و به کونسول‌گری روسیه بردند. سپس از میان این پناهنده‌‌گان غیر نظامی، هشت نفر بی‌گناه شامل حاجی سلیمان بیگ منشی خصوصی سید طحه و پسرش مجید بیگ را به طور کیفی انتخاب و همان شب در آن محل به دار آویختند.

ارتش تزاری روسیه و متحدین مسیحی آسوری-ارمنی‌اش پس از آن همچنان به جنایات در منطقه ادامه دادند. بنا به گزارش رهبر ملی تورک سید محمد توفیق همدانی، تا ١٥ نووامبر ١٩١٤، جمعا ١١١ تن تورک غیر نظامی را در اورمیه به دار آویختند.

ترجمه‌ی سند به زبان فارسی [مئهران باهارلی]:

بابِ عالی

وزارت داخلیه

دفتر رمز

تاریخ ارسال: ٥ تشرین اول [١٨ اوکتوبر ١٩١٤]، س.٢، د. ٣٠

تاریخ وصول: ٥ منه، س. ٩، د. ٤٥

رمز واصل شده از ولایت وان

از طرف والی گه‌وه‌ر اطلاع داده شده است که روس‌ها «حاجی اسماعیل» و «حاجی رزاق» از اهالی قریه‌ی «بالاو» در جوار اورمیه و تبعه‌ی عثمانلی را، همراه با ١١ نفر از رفقای آزربایجانی او، چهار نفر از قریه‌ی «گجین» و بعضی اشخاص از روستاهای دیگر را با دستاویز فعالیت برای دولت سنّیه [عثمانلی] با به دار آویختن اعدام کرده و زنان و کودکان روستاهای مذکور را هم به شکلی فجیع در آتش سوزانیده‌اند.

لزوم انجام اقدامات سیاسی برای پایان دادن به ظلم و ستم کاری - زورگویی که روس‌ها در حق اهالی مسلمان و اتباع عثمانلی در آزربایجان روا می‌دارند، را عرض می‌کنم.

در ٥ تشرین اول، سنه ٣٣٠ [١٨ اکیم ١٩١٤]

بنام والی

تحسین

متن اصلی سند به زبان تورکی:

بابِ عالی

داخلیه نظارتی

شیفره قلمی

کشیده‌سی: ٥ تشرینِ اوّل، سنه ٣٣٠ [١٨ اکیم ١٩١٤]، س. ٢، د. ٣٠

قلمه ورودو: ٥ مِنْهُ، س. ٩، د. ٤٥

وان ولایتی‌نده‌ن گله‌ن شیفره

رومیه [اورمو] جواری‌نداکی «بالاو» قریه‌سی اهالی‌سی‌نده‌ن و تبعه‌یِ عثمانیه‌ده‌ن «حاجی اسماعیل» و «حاجی رزّاق»، آزه‌ربایجان‌لی اون بیر نفر رفقاسی‌یلا، «گجین» قریه‌سی‌نده‌ن دؤرت و دیگر قریه‌له‌رده‌ن ده داها بعضی آدام‌لارین حکومتِ سنّیه له‌ینده چالیشدیق‌لاری وسیله‌سی‌یله رومیه‌ده [اورمودا] روس‌لار طرفی‌نده‌ن صلباً اعدام؛ و مذکور قریه‌له‌رده‌کی قادین، چولوق چوجوق‌لاری دا فجیع بیر صورت‌ده احراق ائیله‌دیک‌له‌ری «گه‌وه‌ر» قایماقام‌لیغی‌ندان بیلدیریلمیش‌دیر.

روس‌لارین آزه‌ربایجان‌دا اهالی‌یِ اسلامیه و تبعه‌یِ عثمانیه حاققی‌ندا روا گؤردوک‌له‌ری ظلم و اعتساف‌لاری‌نا نهایت وئریلمه‌سی ایچین، تشبّثاتِ سیاسیه‌ده بولونولماسی لزومونو عرض ائیله‌ریم.

فی ٥ تشرینِ اوّل، سنه ٣٣٠

والی نامی‌نا

تحسین

قایناق:

BOA, DH. EUM.2.Şb., no. 2/34

HIRİSTİYAN GÜÇLERİN TÜRK KADIN VE ÇOCUKLARI URMU’NUN [RUMİYE’NİN] BALAV, GECİN, KOTALAN, ... KÖYLERİNDE ATEŞTE YAKMASI, RUSYA ORDUSUNUN TÜRK SİVİL AHÂLİYİ İDAM ETMESİ, 18 EKİM 1914

Bâb-i Âli

Dâhiliye Nezâreti

Şifre kalemi

Keşîdesi: 5 Teşrin-i Evvel, Sene 330 [18 Ekim 1914], s. 2, d. 30

Kaleme Vurûdu: 5 Menhu, s. 9, d. 45

Van Vilâyetinden Gelen Şifre:

Rûmiye [Urmu] civârındaki “Balav” karyesi ahâlisinden ve tebaa-yi Osmâniyeden “Hacı İsmayıl” ve “Hacı Rezzak”, Azerbaycanlı on bir nefer rüfekâsıyla “Gecin” karyesinden dört ve diyer karyelerden de daha bazı adamların Hükümet-i Senniye lehinde çalıştıkları vesîlesiyle Rûmiye’de [Urmu’da] Ruslar tarafından selben îdam, ve mezkûr karyelerdeki kadın, çoluk çocukları da fecî bir sûrette ihrak eyledikleri “Gever” kaymakamlığından bildirilmiştir.

Rusların Azerbaycan’da ahâli-yi İslâmiye ve tebaa-yı Osmâniye hakkında revâ gördükleri zülüm ve î’tisâflarına nihâyet verilmesi için, teşebbüsât-i siyâsiyede bulunulması lüzûmunu arz eylerim.

Fi 5 Teşrin-i Evvel, Sene 330 [18 Ekim 1914]

Vâli Nâmına

Tahsin

Kaynak: BOA, DH. EUM.2.Şb., no. 2/34

برای مطالعه‌ی بیشتر:

 

جنایات و وحشی‌گری‌های اشقیاء و تروریست‌های آسوری‌ و ارمنی در اورمیه:  شکم‌های دریده شده‌ی دختربچه‌ها، روده‌های بیرون ریخته، چشمان از حدقه در آمده، مغزهای پاشیده بر دیوار، کودکان زنده انداخته شده در آتش، ....

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_28.html

در آتش سوزانیدن زنان و کودکان تورک روستاهای بالاو، گجین، کوتالان و ... اورمیه توسط قوای مسیحیه؛ اعدام غیر نظامیان تورک سنّی توسط ارتش روسیه به تاریخ ١٥ اوکتوبر ١٩١٤

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/04/blog-post_28.html

پختن کودکان و خوراندنشان به مادرانشان، گردن زندن بچه‌ها و زنان؛ وحشی‌گری‌های اشقیاء ارمنی در قوتور، یئستیکان (یزدکان)، آختاجی، ... در غرب آزربایجان و وان

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_22.html

١٩١٨ قالو کؤیو (دره‌جیک کندی) قیرغینی: ائرمه‌نی اشقیاء و تئروریست‌له‌ر الی‌یله غدّارجا اؤلدوروله‌ن ٣٦٠ تورک اوشاق، قادین و ارکه‌یه آغیت (قتل عام روستای قالو-دره‌جیک، مرثیه‌ای برای ٣٦٠ کودک و زن و مرد تورک که غدّارانه به دست اشقیاء و تروریست‌های ارمنی قتل عام شدند)

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_18.html

روایت تورکی از قتل عامِ مردمِ ولایتِ اورمیه توسط آسوریان و ارمنیان و کوردان؛ و قدردانی مردم تورک از رهبر ملی مجدالسلطنه افشارِ نجات دهنده

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_9.html

ارمنیان آناتولی و هیستری کشت و کشتار و امرار معاش از طریق تجارت نسل‌کشی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_16.html

مظالم ارمنی، تروریسم ارمنی، تهجیر ارمنی: درس‌هائی که می‌باید آموخت و سوالاتی که باید پاسخ داده شوند

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_17.html

تورک قیریمی (قارا قیرقین) کشتار تورکان در غرب آزربایجان توسط دسته‌جات مسیحی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_29.html

برجسته کردن بجا و نابجای تورک قیرقینی (جیلولوق-قاچاق‌لیق- سیمیتقولوق)

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post_5.html

صحنه‌ای از کشتار تورک‌ها در باکو توسط فدائیان ارمنی به روایت ابوالقاسم امین الشرع خویی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_6.html

خویی‌ها و حاج علی‌احسان پاشا در مصاف آندرانیک، به روایت محمدرحیم نصرت ماکویی

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_7.html

MASSACRES OF TURKS COMMITTED BY ARMENIANS DURING WORLD WAR I

https://www.facebook.com/media/set/?vanity=100016259447627&set=a.721325301752778

تهاجم ارامنه به فرماندهی ژنرال آندرانیک اوزانیان به خوی به روایت ابوالقاسم امین الشرع خویی

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_10.html

تاریخ تهاجمات و جنایات ارامنه، اسماعیل سیمیتقو و سردار ماکو در آزربایجان. مقدمه، لغت‌نامه، ویرایش و بازنویسی مئهران باهارلی

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_88.html

قتل عام اهالی سالماس و اورمیه توسط آسوری‌ها با حمایت روسیه، انگلیس و فرانسه؛ به روایت عبدالله بهرامی

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post_10.html

نیمتاج خانم لک سلماسی، تحریف شعر «دوشیزگان اورومی، خواهران سلماس» منسوب به او و تخریب شخصیت وی

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/05/blog-post.html

زرخانیم افشار اورومی قهرمان ملی تورک در حماسه‌ی خوی، و تخریب شخصیتی وی با ترانه‌ی بالازرخانیم از شهر قارس

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/05/blog-post_13.html

مساله‌ی تحت الحمایه‌گی- پروتکتورا و یا ادعای حمایت دولت‌های بزرگ اوروپائی از اقلیت‌های مسیحی شرق

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/12/blog-post_76.html

سهم فرانسه در رنج و مصیبت تورک‌ها و ارمنی‌ها

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_14.html

جنایات جنگی: کاری که ایروان در ناگورنو-قره باغ انجام می‌دهد

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_62.html

گزارشی از به دار آویختن حاجیان شهید بالو-کؤتالان توسط روس‌ها: درگیری‌ها در اورمیه، مظالم موسقوف‌ها و جنایات نستوری‌ها

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post.html

به خاطره‌ی ٩ شهید شهبندری اورمیه که مظلومانه توسط قوای روسیه-آسوری به دار آویخته شدند.

http://sozumuz1.blogspot.com/2021/01/blog-post_31.html

س. م. توفیق به‌ی همدانی: میتینگ میدان سلطان احمد ایرانیان در پیوستن به جهاد سلطان عثمانلی و اعتراض به به دار آویختن یک صد و یازده تن در اورمیه توسط روس‌ها

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post_11.html

شیخ الرئیس قاجار تبریزی: در ستایش خلیفه‌ی اعظم، سلطان معظم مَحْمَتْ رشات عثمانلی

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post_16.html

اعلان جهاد میرزا فضل الله ناصحی اورومی و میرزا مسیح افشار بر علیه روسیه و بریتانیا، پیوستن جمشیدخان افشار اورومی و پارتیزان‌های وی به اوردوی خلیل پاشا، و خواست شاهسون‌ها از عثمانلی برای فتح تبریز

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/02/blog-post_5.html