ملل تورکیک ساکن در ایران، خودنام‌گذاری ملی، مناطق ملی و پرچم‌های ملی آن‌ها

 ملل تورکیک ساکن در ایران، خودنام‌گذاری ملی، مناطق ملی و پرچم‌های ملی آن‌ها

 

در داخل مرزهای ایران فعلی، چهار گروه ‌‌‌‌ملی تورکیک مرکب از «تورک» (اوغوزهای غربی)، «تورکمن» (اوغوزهای شرقی)، «خلج» و «قازاق» وجود دارد. از این‌ها، تورک‌ها دارای سه‌‌ منطقه‌‌ی ملی «تورک‌ایلی»، «آفشارایلی»، «قاشقای‌ایلی»؛ خلج‌ها و تورکمن‌ها هر کدام دارای یک منطقه‌‌ی ملی به ‌‌‌‌ترتیب «خلج‌اوردو» و «تورکمن‌یورت» هستند و بنابراین «ملت» شمرده‌‌‌‌ می‌شوند. اما قازاق‌ها در شهر «گومبه‌‌ت» (گنبد) و اطراف آن واقع در منطقه‌‌ی ملی تورکمن – تورکمن‌یورت به‌‌‌‌ صورت یک «اقلیت ملی» زیست می‌کنند و دارای منطقه‌‌ی ملی از آن خود نیستند.

خودنام‌گذاری‌ها ملی (ائندوائتنونیم)، مناطق ملی – وطن‌ها و پرچم‌های ملی (دارای سابقه‌‌ی تاریخی، ویا پیشنهادی، و یا دارای بیشترین مقبولیت بین المللی و یا بیشترین استفاده، ....) که ‌‌به ‌‌عنوان سمبول آن‌ها بکار می‌روند، بر وجه ‌‌‌‌آتی می‌باشند:

یادآوری: در نام کشورها و مناطق و سرزمین‌های تورکیک، پسوند فارسی «ستان» بکار نمی‌رود. به‌‌‌‌ جای آن بسته ‌‌‌‌به‌‌ مورد از کلمات تورکی «ایل» - «ایلی»، «یورت» - «یورتو»، «یئر» - «یئری»، «اوردو»، «ائل» - «ائلی»، ... (در موغولی: «اوْروْن»، «اوْلْسْ»، «قازار»؛ در مجاری «اوْرساق») همه‌‌ به‌‌ معنی سرزمین و مملکت و کشور و .... استفاده ‌‌‌‌می‌شود.

ملت تورک

در ایران اوغوزهای غربی در طول تاریخ خود را همیشه‌‌ «تورک» نامیده‌‌ و در حال حاضر هم «تورک» می‌نامند. خودنام‌گذاری زبان این‌ها «تورک‌جه» (در بعضی لهجه‌‌ها تورکی، تورکو) است. در مقایسه ‌‌با گروه‌‌‌‌ لهجه‌‌های بالکانی اوغوز غربی (تورکیه، قبرس، اوروپا)، گروه ‌‌‌‌لهجه‌‌های زبان تورکی رایج در ایران جمعا «تورکمانی» نامیده ‌‌می‌شود.

ملت تورک ساکن در ایران، در این کشور دارای چند منطقه‌‌ی ملی که ‌‌در آن به‌‌ صورت اکثریت جمعیتی و کومپاکت زیست می‌کند است.

١-تورک‌ایلی (به ‌‌‌‌فارسی تورکوستان، به‌‌‌‌ عربی تورکیه):

خودنام‌گذاری تاریخی سرزمین و مملکت و جوغرافیایی وسیع در شمال غرب و غرب ایران است که ‌‌‌‌از مرزهای جمهوری‌های تورکیه ‌‌‌‌و آزربایجان شروع شده‌‌ و تا تهران و اراک و نهاوند و ... امتداد می‌یابد و همه‌ی ‌‌مراکز جمعیتی تورک‌نشین به‌‌هم پیوسته‌‌‌‌ در آن منطقه ‌‌را در برمی‌گیرد. نیمی از مساحت تورک‌ایلی در جوغرافیای آزربایجان، و نیم دیگر آن در جوغرافیایی که ‌‌‌‌سابقا عراق عجم و جبال و ... نامیده‌‌ می‌شد قرار دارد.

پرچم ملی تورک‌ایلی:

 

این پرچم، پرچم «دولت تورک بیرلیک» است که‌‌ در سال‌های پایانی جنگ جهانی اول در ١٩١٨-١٩١٩ به ‌‌صدارت رهبر ملی تورک جمشیدخان سوباتایلی افشار اورومی – مجدالسلطنه ‌‌‌‌تاسیس گشت و در شهرهای اورمیه‌‌‌‌ و خوی و تبریز و سلماس و همدان و اردبیل و بیجار و ساوه و .... برافراشته ‌‌‌‌شد. زمینه‌‌ی پرچم به‌‌ رنگ سرخ یک‌دست (مانند پرچم عثمانلی – تورکیه، نخستین پرچم جمهوری خلق آزربایجان و پرچم جمهوری آزربایجان سوسیالیستی شوروی در سال‌های اولیه) است که‌‌ در میان آن هلال ماه‌‌‌‌ و ستاره‌‌ی پنج گوشه‌‌ (سمبول تورکیت، از دولت‌ گؤک‌تورک در شرق تا دولت مملوک در غرب) و فیگور شیر و خورشید و شمشیر (به‌‌‌‌ کرات بکار رفته‌‌ به ‌‌عنوان سمبول از طرف دولت‌های متعدد تورک و موغول و آخرینشان دولت تورک قاجار) جای گرفته ‌‌‌‌است. ستاره‌‌ی پنج گوشه ‌‌تمثیل کننده‌‌ی انسان است.

٢-آفشارایلی (آفشاریورتو)

نام منطقه‌‌ی ملی تورک‌های اوغوز غربی مسکون در خوراسان واقع در شمال غربی ایران در همسایه‌‌گی جمهوری تورکمنستان و افغانستان است.

پرچم ملی آفشارایلی:

 

این پرچم دارای زمینه‌‌ی آبی تورکواز، رنگ تورکیت است. در وسط پرچم ستاره‌‌ی هشت گوشه ‌‌و عقاب دو سر سلجوقیان که ‌‌‌‌در خوراسان به‌‌‌‌ صحنه‌‌ی تاریخ وارد شده‌‌اند به قرمز (رنگ سمبولیک تورک‌های خوراسان) قرار دارد. دو هلال ماه‌‌‌‌ و ستاره‌‌ی پنج گوش که ‌‌در راست و چپ فیگور میانی قرار داده‌‌ شده‌‌اند، شرق و غرب جهان تورکیک و یا اوغوزهای شرقی و غربی را تمثیل می‌کنند که‌‌ تورک‌های خوراسان در بین آن‌ها متوطن هستند و به‌‌ لحاظ زبانی و جوغرافیایی و .... نقش پل رابط بینشان را ایفا می‌کنند. 

٣-قاشقای‌ایلی (قاشقای‌یورتو، به فارسی قشقایستان)

نام منطقه‌‌ی ملی موطن اتحادیه‌‌ی ایلی تورک قاشقایی در جنوب ایران، نزدیک خلیج عرب و تنگه‌‌ی هورموز است.

پرچم ملی قاشقای‌ایلی

رنگ‌ها و موتیف‌های بکار برده‌‌ شده‌‌‌‌ در این پرچم، کیلیم‌ها و گبه‌‌های قاشقایی‌ها که ‌‌شهره‌‌ی جهان می‌باشند را تمثیل می‌کنند. علاوتا رنگ زرد تند بکار رفته ‌‌در وسط پرچم سمبول میتولوژی تورک، شامانیزم و ثروت دنیوی نزد تورک‌های باستان؛ هلال ماه ‌‌‌‌و ستاره‌‌ سمبول اوغوزهای غربی و تورکیت؛ و ستاره‌‌ی هشت گوشه‌‌ سمبول پیروزی و ظفر است. موتیف‌های چیده‌‌ شده ‌‌در حاشیه‌‌ی بخش زرد میانی، دامقا – تمغای آغ‌قویون‌لوها – باییندیرها که ‌‌هسته‌ی اولیه‌ی قاشقایی‌ها اغلب منسوب بدان‌ها شمرده ‌‌می‌شود، همچنین حرف « ب »، حرف اول نام باییندیر در الفبای تورکی قدیم اورخون است.

ملت تورکمن

اوغوزهای شرقی در ایران خود را تورکمن می‌نامند. خودنامگذاری زبان ایشان «تورکمه‌ن‌چه» است.

٤-تورکمن‌یورت (به‌‌‌‌ فارسی تورکمن صحرا)

نام منطقه‌‌ی ملی‌ای در ساحل جنوب شرقی دریای خزر و همسایه‌‌گی جمهوری تورکمنستان که ‌‌‌‌ملت تورکمن در آن زیست می‌کند، تورکمن‌یورت (به ‌‌‌‌فارسی تورکمن صحرا) است.

پرچم ملی تورکمن‌یورت

طرح این پرچم شبیه ‌‌‌‌پرچم جمهوری تورکمنستان است. با این تفاوت که در این پرچم به ‌‌جای رنگ سبز، رنگ آبی تورکوآز که ‌‌رنگ تورکیت است؛ و به‌‌‌‌ جای یک نوار کلیم عمودی، دو نوار عمودی به ‌‌‌‌رنگ قرمز بکار رفته ‌‌‌‌است. همچنین به‌‌ جای هلال ماه‌‌‌‌ و پنج ستاره‌‌ی کوچک در سمت راست، در این پرچم از هلال ماه ‌‌‌‌با یک ستاره‌‌ی بزرگ در وسط پرچم به‌‌ عنوان سمبول تورک استفاده‌‌ شده‌‌‌‌ است. دو نوار عمودی قرمز در این پرچم معادل نوارهای افقی در پرچم‌های جمهوری تورک قبرس شمالی و تورکمان‌ائلی در عراق هستند و تورکمن‌های جمهوری تورکمنستان و افغانستان را تمثیل می‌کنند.

ملت خلج

گروهی تورکیک که ‌‌‌‌بازمانده‌‌ی تورکان باستان آرقو شمرده ‌‌‌‌می‌شوند و خود را خلج می‌نامند. خودنام‌گذاری زبان ایشان «خلج تیلی» است.

٥-خلج‌اوردو (به ‌‌فارسی خلجستان):

 منطقه‌‌ی ملی خلج است که ‌‌در منتهی الیه‌‌‌‌ جنوب شرق تورک‌ایلی، به‌‌ سوی ایران مرکزی واقع شده ‌‌‌‌و به ‌‌فارسی خلجستان نامیده‌‌ می‌شود

پرچم ملی خلج‌اوردو:

سه‌‌ نوار آبی و سرخ و سبز، مشابه‌‌ نوارهای موجود در پرچم‌های جمهوری آزربایجان و تورکستان جنوبی در افغانستان، از جمله‌‌ مناطقی که‌‌ خلج‌ها در گذشته ‌‌‌‌به‌‌ وفور در آن‌ها اسکان یافته بوده‌‌اند است. نگاره‌‌های بکار رفته ‌‌‌‌در پرچم از راست به‌‌‌‌ چپ عبارتند از نقش‌های پرچم‌ها و سمبول‌های تورک‌های قدیم مرتبط با تشکل قومی خلج‌ها: نه‌‌‌‌ - ٩ تیر و یا توغ چیده‌‌ شده ‌‌در شکل درخت (نقش پرچم قاراخان‌لی‌ها – قارلوق‌ها – خلّخ‌ها)، هلال ماه ‌‌و ستاره‌‌ (سمبول تورک‌های باستان و اوغوزهای غربی)، سه‌‌ ستاره‌‌ی چیده ‌‌‌‌شده ‌‌به‌‌‌‌ صورت عمودی (پرچم آغ‌هون‌ها).

اقلیت ملی قازاق

قازاق‌های ساکن در ایران یک گروه‌‌ کم‌شمار از تورک‌های قیپچاق هستند که ‌‌‌‌در منطقه‌‌ی ملی تورکمن – تورکمن‌یورت زیست می‌کنند. به‌‌ سبب آنکه‌‌ قازاق‌ها دارای منطقه‌‌ی ملی عاید به‌‌‌‌ خود نیستند، یک اقلیت ملی شمرده ‌‌‌‌می‌شوند. خودنام‌گذاری زبان قازاق‌ها «قازاقشا» است.

٦-پرچم اقلیت ملی قازاق

در وسط زمینه‌‌ای به ‌‌رنگ آبی تورکواز، عقاب در حال پرواز با بال‌های گشوده‌‌ و یورت (اوبا) که‌‌ در دیگر پرچم‌های قازاقی هم مشاهده ‌‌می‌شود قرار دارد. سه‌‌ ستاره‌‌ در طرف چپ سمبول سه‌‌ «ژوز» (یوز) و یا سه سرزمینی که ‌‌قازاق‌ایلی (قازاقستان) از آن مرکب است (اولی ژوز – اولو یوز در جنوب شرق، اورتا ژوز – اورتا یوز در شرق و مرکز، کیشی ژوز – کیچیک یوز در غرب) هستند. در بالای یورت یک «شانقیراق» قرار دارد و نگارهای درب یورت و نوار عمودی دست چپ، از موتیف‌های قازاقی انتخاب شده‌‌اند.

برای مطالعه‌ی بیشتر:

ملل تورکیک ساکن در ایران، خودنام‌گذاری ملی، مناطق ملی و پرچم‌های ملی آن‌ها

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post_83.html

ایران‌دا بولونان تورکیک ملت‌له‌ر، یورت‌لاری و بونلارین اؤز-ایچ‌آدلاندیرمالاری ایله ‌میللی بایراق‌لاری

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post.html

İran’da bulunan Türkik milletleri, yurtları, ve bunların özadlandırmaları ile milli bayrakları

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/06/iranda-bulunan-turkik-milletleri.html

 

Türkiye Cumhuriyeti, (İran, Afganistan, İrak, Suriye’de) yaşayan Türklerin kendi Federe devletlerini kurmalarına destek vermelidir.

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/05/turkiye-cumhuriyeti-iran-afganistan.html

نخستين پرچم ملي تورک در جنوب آزربايجان: پرچم اتحاد اسلام (بيرق بيرليک)– ١٩١٨

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_6.html

یوهان گوته‌و «فتح‌علی‌شاه‌تورک»، «ناصرالدین شاه، آن تورک پسر»، و سمبولیسم- آیکونولوژی تورکی –موغولی نشان شیر و خورشید ....

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post_10.html