لوح تورکی عبدالبهاء خطاب به سئیسان‌لی مه‌شه‌دی آللاه‌وئردی و بابا کند‌ی‌لی سولطان علی
مئهران باهارلی
در سایت «حظیرة القدس سیسان (سئیسان) قدیم» یک متن تورکی با امضای ع ع (عبدالبهاء عباس، عبده عباس) منتشر شده است[1]. این متن تورکی ظاهرا بازنویسی متاخر یک لوح به قلم عباس افندی (۱۸۴۴ تهران – ۱۹۲۱ عکّا، معروف به غُصْنِ اعظم و عبدالبهاء در میان بهائیان، فرزند ارشد بنیان‌گذار بهائیت میرزا حسین‌علی نوری معروف به بهاءالله و سومین شخصیت محوری بهائیت) است. سایت مذکور منبع و تاریخ نوشته شدن این لوح تورکی را ذکر نکرده، همچنین اطلاعاتی در باره‌ی دو شخصیت که لوح خطاب به آن‌ها نوشته شده، «سئیسان‌لی مه‌شه‌دی آللاه‌وئردی» و «باباکندی‌لی سولطان علی» نداده است.
در زیر، پس از چند توضیح متن لوح تورکی مذکور را که به لحاظ ادبیات تورکی دینی بهائیان و آثار تورکی عبدالبهاء و ... اهمیت دارد به تصحیح خودم تقدیم کرده‌ام.
١-این متن مانند دیگر نوشته‌جات تورکی عبدالبهاء به تورکی ادبی بسیط و مشترک وقت (رایج در عثمانلی، قفقاز، ایران قاجاری) است و در آن کلمات و پسوندها و قالب‌های تورکی ادبی که در محاوره‌ی لهجه‌های تورکمانی مردم تورک در ایران و تورک‌ایلی و آزربایجان و سئیسان – باباکندی چندان رایج نبودند - نیستند بکار رفته است: «دورلو» (متنوع)، «ایسه» (در حالیکه، هم)، پسوند «-له» (با، مع)، قالب «گره‌ک ... گره‌ک ...» (باغلاج – ادات برای ایجاد تساوی و برابری بین چند چیز و مفهوم و یا جمع‌آوری مفاهیم و چیزهایی برای انتخاب از میانشان و ...) .
٢-در این لوح بعضی فورم‌های اغلب و یا منحصرا مستعمل در لهجه‌ی عثمانلی به جای فورم‌های تورکمانی آن‌ها بکار رفته است: «اولموش‌دور» به جای اولوپ‌دور، «بؤیله» به جای بئیله - بئله، «طاهره‌یی» به جای طاهره‌نی، «بویورموش‌لار ایدی» به جای بویورموشدولار، «یوزونده‌ن» به جای اوزونده‌ن.
٣-کاربرد تورکی ادبی بسیط - مشترک دارای فورم‌های لهجه‌ی
عثمانلی در خطاب به تورکان سئیسان – باباکندی و تورک‌ایلی (همچنین قفقاز) از طرف عبدالبهاء، نشان می‌دهد که:
-عبدالبهاء فرقی بین تورکان ایران و قاجار و قفقاز با عثمانلی
نمی‌گزارد، همه را صرفا «تورک» و «تورکی زبان» می‌دانست
- عبدالبهاء
زبان ادبی معیار تورکان ایران قاجاری و قفقاز و عثمانلی را یکی (تورکی بسیط –
مشترک عثمانلی) می‌شمرد،
-تورکان وقت در سئیسان و باباکندی و کل تورک‌ایلی قادر به خواندن و درک متون تورکی ادبی و مشترک بودند.
٤-سیسان و یا سئیسان یکی از مراکز جمعیتی مهم بهاییان تورک در تورک‌ایلی، و باباکندی روستایی بهایی‌نشین نزدیک سیسانِ در دهستان کوهسار بخش مرکزی شهرستان هشترود تبریز در استان آزربایجان شرقی بود. تقریبا تمام تورکان بابی – ازلی – بهایی این منطقه مانند بسیاری دیگر از مناطق تورک‌ایلی، تورک‌های قبلا بر مذهب علوی قیزیل‌باشی بودند که در بعضی موارد مستقیما و اغلب پس از گرایش به فرق و مذاهب و طریقت‌های شیعی غلات و تصوفی شیخی و ذهبی و .... نهایتا آئین- مذهب – دین‌های بابی – ازلی – بهایی را پذیرفتند.
٥-در متن لوح اشاره‌ای به حادثه و یا واقعه‌ی مشخص و معینی وجود ندارد. عبدالبهاء به طور کلی به مشقت و مصیبت و بلا و جفاهایی که این دو شخص به سبب دیدن نور هدایت و سلوک در طریق حقیقت با آن مواجه شده‌اند اشاره و آن‌ها را به مقاومت و پایداری دعوت و تشویق می‌کند. احتمالا این لوح پس از یک مورد آزار و اذیت این دو شخص و یا کلیت اهالی سئیسان و باباکندی (و تبعید و رانده شدنشان از روستا) توسط شیعیان افراطی نوشته شده است.
٦-در لوح اصطلاحات و مفاهیم خاص بهائیت و بابیت دیده نمی‌شود. بر عکس مطابق با فرهنگ و اصطلاحات شیعی، امام حسین به صورت حضرت سید الشهداء و علیه الصلاه و السلام، شهید دشت کربلا، جمال نورانی و فرشته‌ی آسمانی؛ و خویشان و اطرافیانش به صورت عترت طاهره، خاندان نبوت، اصحاب کرام؛ یاد و تقدیر و تقدیس و تعزیز می‌شود.
پایان نوت مئهران باهارلی
هو الله
ائی آللاه‌ین ایکی سئوگی‌لی دوست‌لاری
سیزین هر نه قده‌ر مشقّتینیز چوخالدی و دورلو دورلو مصیبت تکرّر ائیله‌دی، هر گون بیر بلایا و هر دم بیر جفایا مبتلا اولدونوز. فقط بو بلا [و] مشقّت حقّ یولوندادیر. و سببی ایسه نورِ هدایتی گؤرمه‌ک‌له مسلکِ حقیقته سلوکونوز اولموش‌دور.
حضرتِ سیّد الشهدآء علیه الصّلاة و السّلام شهیدِ دشتِ کربلا اولدو، عترتِ طاهره‌یی اسیر و خاندانِ نبوّتی بندِ زنجیر ائیله‌دی‌له‌ر. بو ظولم و ستم، مجرّد بونا مبتنی ایدی: گره‌ک او جمالِ نورانی و فرشته‌یِ آسمانی سیّد الشهدآء حضرت‌له‌ری و گره‌ک اصحابِ کرامی طریقِ هدایته سلوک و راهِ حقیقتی مسلوک بویورموش‌لار ایدی.
مادام که بؤیله‌دیر، زحمت دئییل‌دیر بو، رحمت‌دیر. نقمت دئییل‌دیر، نعمت‌دیر. آفت دئییل‌دیر، راحت‌دیر. قهر یوزونده‌ن لطف‌دور، احسان‌دیر، موهبتِ بی پایان‌دیر. شُکر ائتمه‌لی، حمد ائتمه‌لی و هر بلایا دایانمالی.
و علیکما التّحیه و الثّنآء
ع ع
(جناب مه‌شه‌دی آللاه‌وئردی در سیسان، و جناب سولطان علی در باباکندی، علیهما بهاء الله الابهی)
SÉYSANLI
MEŞEDİ ALLAHVÉRDİ İLE BABA KENDİLİ SULTAN ELİ’YE
Hüve Allah
Éy Allah’ın iki sévgili dostları
Sizin her ne qeder meşeqqetiniz çoxaldı ve dürlü dürlü müsîbet tekerrür éyledi, her gün bir belâya ve her dem bir cefâya mübtelâ oldunuz. Feqet bu belâ ve meşeqqet Haq yolundadır. Ve sebebi ise nûr-i hidâyeti görmekle meslek-i heqîqete sulûkunuz olmuşdur.
Hezret-i Séyyid eş-Şüheda eléyhi-s-selât ve-s-selâm şehîd-i deşt-i Kerbela oldu. İtret-i tâhire’yi esir ve xânedân-ı nübüvvet’i bend-i zencir éylediler. Bu zülüm ve sitem mücerred buna mübteni idi. Gerek o cemâl-ı nûrânî ve firişte-yi âsimânî Séyyid eş-Şühedâ Hezretleri ve gerek eshâb-ı kerâmı terîq-i hidâyete sulûk ve râh-ı heqîqeti meslûk buyurmuşlar idi.
Mâdâm ki böyledir, zehmet déyildir bu, rehmetdir. Neqmet déyildir, né’metdir. Âfet déyildir, râhetdir. Qehr yüzünden lütüfdür, éhsandır, mevhibet-i bîpâyândır. Şükür étmeli, hemd étmeli ve her belâya dayanmalı.
Ve eléykuma et-tehiyye ve-s-sena
Eyn. Eyn.
برای مطالعه‌ی بیشتر:
رهبران دینی بهائی و تورکی‌نویسی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post.html
شعر تورکی اعلانیه‌ی بابیان ازلی
در بشارت خروج میرزا یحیی صبح ازل و فتح استانبول توسط او
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/01/blog-post_10.html
الواح تورکی عبدالبهاء
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/01/blog-post_20.html
یک تفسیر تورکی کوتاه از عبدالبهاء
و تنبیه روحانیون تورک شیعی امامی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_2.html
مکتوبی تورکی از عباس افندی
عبدالبهاء غُصْنِ اعظم
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_5.html
چهار شعر تورکی از عباس افندی
عبدالبهاء غُصْنِ اعظم
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/03/blog-post_27.html
نمونه‌هايی از تورکيات نسيم نجفی
اقدم
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/04/blog-post_95.html
ياشيل نسيم- نسيم نجفی اقدم
Nesim Necefi Eqdem,
Nasim Najafi Aghdam
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/04/blog-post_9.html
[1] به نقل از سایت حظیرة القدس سیسان (سئیسان) قدیم
Baha'i Centre in old
Seysan
No comments:
Post a Comment