مقام وزارت خارجه‌ی انگلیس- ١٩٢٥: قاجارها در اصل تورک بودند و همواره هم تورک ماندند

 

مقام وزارت خارجه‌ی انگلیس- ١٩٢٥: قاجارها در اصل تورک بودند و همواره ‌هم تورک ماندند

 

مئهران باهارلی

 

عباس میلانی در پاراگرافی از کتاب «نگاهی به ‌شاه»، عکس العمل یک مقام وزارت امور خارجه‌ی انگلستان به‌ انتخاب رضاخان به ‌سلطنت و انقراض سلسله‌ی قاجاری در سال ١٩٢٥ را ذکر کرده‌ است. این عکس العمل عبارت است از حاشیه‌ای که ‌مقام انگلیسی مذکور در لندن بر تلگراف سفارت انگلستان از تهران در باره‌ی این خبر نوشته‌ و در آن می‌گوید قاجارها اصلا تورک بودند و همیشه‌ هم تورک ماندند، یعنی در هویت ملی فارسی استحاله ‌نیافتند. این تثبیت، از جهت تاریخ ایران، تاریخ تورک، تاریخ قاجارها و تیپولوژی ملی تورک دولت قاجار مهم است. عباس میلانی بعد از نقل این واقعه ‌ادعا کرده‌ که‌ ایران از زمان صفویه‌ تحت سیطره‌ی تورک‌زبانان بوده‌ است. در زیر این پاراگراف را نقل و سپس توضیحاتی چند داده‌ام.

 مقام وزارت خارجه‌ی ‌انگلیس- ١٩٢٥: قاجارها در اصل تورک بودند و همواره ‌هم تورک ماندند

 منبع: عباس میلانی، کتاب «نگاهی به‌ شاه»، صفحه‌٢٨

منبع عکس صفحه‌ی مربوطه‌ی کتاب: كمپین امضاء برای تاسیس فرهنگستان زبان توركی در ایران[1]

«در ٣١ اوکتوبر ١٩٢٥ (٩ آبان ١٣٠٤) رضاخان آماده ‌شد که ‌واپسین پرده‌ی طرح پادشاهی خود را به ‌اجرا بگذارد. شرایط را به‌ هر تمهیدی فراهم کرد تا مجلس به ‌برانداختن دودمان قاجار رای داد[ه] و دولتی موقت برای تشکیل مجلس موسسان تعیین کند و طبعا رضاخان را هم در راس این دولت برگمارد. از همه‌ی نماینده‌گان تنها چهار نفر جرات کردند در مخالفت با طرح برانداختن قاجار سخن بگویند. از قضا هر چهار نفر هم شرحی مفصل در فضایل مدیریت رضاخان برگفتند، ولی در عین حال برانداختن دودمان قاجار را به ‌صلاح ندیدند. این چهار نفر همه‌ در زنده‌گی سیاسی محمدرضا شاه‌ نقشی مهم بازی کردند.

در ١٢ دسامبر ١٩٢٥ (٢١ آذر ١٣٠٤) همان طور که‌ انتظار می‌رفت، مجلس موسسان دست‌چین شده‌ی رضاخان، او را به ‌پادشاهی برگزید و به ‌علاوه‌ تعیین کرد که ‌در آینده ‌هم فرزندان ذکور او به‌ جای او بر تخت سلطنت خواهند نشست. جالب اینجا است که ‌وقتی سفارت انگلیس خبر تصویب طرح تشکیل دودمان پهلوی را به ‌وزارت امور خارجه‌ی آن کشور مخابره‌کرد، یک مقام آن وزارت‌خانه ‌در حاشیه‌ی تلگراف نوشت: «اگر این دودمان در گذشتن نسل اول [یعنی رضا شاه] دوام بیاورد، آنگاه ‌دودمانی یک‌سره‌ ایرانی خواهد بود. قاجار در اصل تورک بودند و همواره ‌هم تورک ماندند». در واقع از زمان صفویه‌ که‌ در اصل تورک بودند، تا زمان آغاز سلطنت رضاشاه‌ ایران بیش  و کم همواره ‌تحت سیطره‌ی تورک‌زبانان بود.

چندی بعد از تصمیم مجلس موسسان رضاشاه ‌در مراسمی تاج‌گذاری کرد و روز بعد به‌ فرمانی پسر ارشد خود محمدرضا را به ‌ولی‌عهدی برگمارد. در آن زمان، محمدرضا شش ساله ‌بود».

چند توضیح:

١-بیان مقام وزارت‌خارجه‌ی بریتانیا دائر بر تورک بودن قاجارها و نام بردن او از سلطنت رضاشاه ‌به‌ عنوان دودمانی یک‌سره ‌ایرانی، اعترافی صریح است به‌ اینکه ‌اولا دولت قاجاری یک دولت تورک بود، دوما سلاطین قاجار که ‌بر تورک بودن خود واقف بودند هویت تورکی خود را به‌ هیچ وجه ‌کتمان نمی‌کردند، سوما تورک بودن قاجارها یکی از دلائل ساقط کردن آن‌ها به ‌منظور تاسیس دولتی یک‌سره ‌ایرانی (یعنی فارسی) بود. این همه ‌یک‌بار دیگر نشان می‌دهد که‌ در نتیجه‌ی تاسیس دولت پهلوی – که‌ علنا بر اساس دشمنی با تورک شکل گرفته‌ بود - تغییر تیپولوژی ملی دولت ایران از تورک به ‌ایرانی - فارس «تقریبا» تکمیل شد و روند تورک‌زدائی از حاکمیت ایران «تقریبا» پایان یافت. »تقریبا» چونکه‌ بعد از آن هم در راس حاکمیت، هنوز بسیاری از تورک‌های مانقورت متشکل از بقایای مشروطه‌طلبان تورک، مجاهدین و دموکرات‌های آزربایجانی، و بعضی از  مقامات تورک قاجاری فارس شده ‌و مهاجرین قفقازی تورک ضد تورک که ‌اغلب نخست وزیران و وزرا و حتی خود رضاشاه ‌و محمدرضاشاه‌ و بسیاری از سران ارتش را شامل می‌شد، و ... بر سر کار بودند. هر چند همه‌ی اینها منکر هویت ملی تورک و معتقد به هویت ملی ایرانی با زبان ملی فارسی و ... بودند (به ‌واقع دوره‌ی پهلوی دوره‌ی انتقال و تصفیه‌ی این دولت‌مردان تورک‌تبار اما متنفر از تورک و مانقورت بود که‌ به ‌پاک‌سازی کامل حاکمیت از تورک‌تبارها در دوره‌ی جمهوری اسلامی، و ایجاد دولت فعلی ایران - یک دولت با تیپولوژی ملی صد در صد فارس و به قول آن مقام وزارت خارجه‌ی انگلیس «یک‌سره ایرانی» منجر شد).

٢- عباس میلانی در اثر خود حتی یک بار تورک بودن سلسله‌ و دولت قاجار، تورک بودن همسران رضاشاه ‌و مادر محمدرضاشاه، دست بدست گشتن حاکمیت سیاسی ایران از تورک‌ها به‌ فارس‌ها – فارس‌گرایان، و اصطلاح تاریخ تورک، ... را ذکر نکرده ‌است. در کتاب او تنها یک جا تورک بودن قاجارها ذکر شده‌ که‌ آن هم بیان ‌یک مقام وزارت‌خانه‌ی خارجه‌ی انگلستان است. زیرا عباس میلانی نیز، مانند دیگر محققین فارس و شرق‌شناسان غربی، با مفاهیم و پدیده‌های کلیدی تاریخ تورک ایران، دولت‌مداری تورک، و ... آشنا نبوده‌ و یا بدان‌ها اعتقادی ندارد. در نتیجه‌ اندیشه‌ها و بررسی‌های او در این موارد اغلب مصداق بازنویسی تاریخ ایران‌گرایانه‌ و آناکرونیک با حرکت از قومیت‌گرایی افراطی فارسی است. (برای نقدی بر بعضی از نگرش‌ها و ادعاهای غیر علمی عباس میلانی در ارتباط با تاریخ تورک و هویت ملی تورک به ‌این نوشته ‌مراجعه ‌کنید: نقدی بر برخی تثبیت‌ها و ادعاهای عباس میلانی در گفت و گو با آسو[2])

کتاب نگاهی به ‌شاه ‌هم از موضع ناسیونالیسم افراطی فارسی و حتی پان‌ایرانیسم (همه‌ ملت ایران انگاری) نوشته‌ شده ‌و دوچار عارضه‌ی «تورک کوری» به‌ معنی ندیدن عنصر تورک در ایران و تاریخ و جوغرافیا و فرهنگ و ... آن است. تورک‌کوری و یا ندیدن هویت و میراث فرهنگی و تمدنی و سیاسی تورک در تاریخ و انکار وجود تورکان در گذشته‌ و امروز ایران توسط محققین فارس و شرق‌شناسان غربی، مصداق تورک‌ستیزی و ذهنیت و رفتاری نژادپرستانه ‌است.

٣-عباس میلانی پس از نقل بیان مقام وزارت خارجه‌ی انگلستان، یک جمله ‌به ‌دنبال آن آورده‌ و در آن ادعا کرده ‌است: «از زمان صفویه‌ که ‌در اصل تورک بودند، تا زمان آغاز سلطنت رضاشاه، ایران کم و بیش همواره تحت سیطره‌ی تورک‌زبانان بود». در این بیان هم انعکاس تاریخ‌نگاری ایران‌گرا بر اساس ناسیونالیسم فارسی تورک‌هراس دیده ‌می‌شود:

الف- عباس میلانی در تلاش برای انکار وجود هویت ملی تورک و ملت تورک در ایران، خاندان‌ها و سلسله‌های «تورک» حاکم بر ایران را «تورک‌زبانان» اطلاق کرده‌ است. در حالیکه وی مثلا در مورد خاندان تزاری در روسیه به جای «روس» هرگز اصطلاح «روس‌زبان» را به کار نمی‌برد. وی با این نام‌گذاری قصد دارد بگوید که ‌ملت تورک ساکن در ایران به ‌لحاظ هویت ملی فرقی با بقیه‌ی اتباع ایرانی نداشته،‌ دارای هویت ملی ایرانی است، و صرفا زبان تورکی او با بقیه‌ی ملت ایران متفاوت است. کاربرد تعبیر «تورک‌زبان» به ‌جای «تورک» توسط عباس میلانی، ناشی و انعکاسی از تمایلات و ذهنیت نژادپرستانه‌ی تورک‌ستیز است.

ب-بر خلاف ادعای عباس میلانی، سرزمین کنونی ایران و یا قسمت‌هایی از آن صرفا از زمان دولت قیزیل‌باش [صفویه] تحت سیطره‌ی تورک‌زبانان نبود. بلکه‌ اقلا پنج قرن پیش از آن و بلاانقطاع تحت حاکمیت سیاسی تورک و جزئی از جهان تورکیک و تاریخ تورک بود. از جمله ‌خاندان‌ها و سلاله‌ها و دولت‌های تورکیک- موغولیک – آلتاییک زیر: 

بستام (ویستهام)، بنی ساج، سالاریان (سلّاریان، آل مسافر، کنگریان)، سیمجوریان، سبکری (سُبْکَری، از تورکان‌ خلجی‌)، قاراتگینی، غزنویان (سوبک تکینی)، خوارزمشاهیان (انوش تکینی)، سلجوقیان کبیر، سلجوقیان خراسان، سلجوقیان کرمان (آل قاورت)، سلجوقیان اصفهان، سلجوقیان لورستان (بورسوقیان، برسقیان)، سلجوقیان همدان – تورک‌ایلی، سلجوقیان عراق و آزربایجان- تورک‌ایلی، شوملا (شمله) افشار - عربستان (خوزستان)، قتلق خانیان کرمان (قاراخیتای، قوتلوق‌خانیان، لیائوی غربی متأخر)، آق سونقوریان (احمد یلیان)، اتابکان آزربایجان (ایلدنیزیان)، آل پیشگین (بیشکینیان)، اتابکان فارس (سالغوریان، سلغوریان، سلغُریان)، اتابکان یزد، ایلخانیان (هلاکوئیان)، جلایریان (ایلکا نویان)، چوپانیان (آل سولدوز)، آرغون شاهیان، آل مظفر، اینجوییان، تیموریان (کوره‌که‌ن، گورکانیان)، تیموریان خراسان (دوغاتیموریان)، تیموریان اصفهان، شیروانشاهان (میرانشاهان)، قاراقویون‌لوها (باران‌لوها)، آغ قویون‌لوها (بایندریه)، قیزیل‌باشیه (صفویه‌)، افشاریان، خانات آزربایجان (افشار - اورمیه، کنگرلو - ماکو، بیگلر بیگی تبریز، بدیر اوغلو - اردبیل، دونبولی - خوی، شقاقی - سراب، گرگر، نمین، خیاو، قاراداغ، مراغه، …)، قاجاریان، دولت تورک بیرلیک - جمشیدخان سوباتایلی افشار اورومی در سال‌ پایانی جنگ جهانی اول.                                          

٤-تلگراف موضوع روایت عباس میلانی، از آن سر پرسی لایهم لورن (Sir Percy Lyham Loraine) است[3] که ‌بین سال‌های ١٩٢١-١٩٢٦ وزیر مختار در میسیون دیپلوماتیک بریتانیا در تهران بود. سر پرسی لورن در مساله‌ی ایران مانند دولت‌های اوروپایی وقت مخصوصا بریتانیا دارای موضعی ضد قاجار- ضد تورک و فارس‌پرست و پان‌ایرانیستی بود و از این موضع به‌ طور موثر و فعال در روند خلع سلطنت دولت قاجار و بر تخت نشستن رضاخان نقش داشت (برای سیری مختصر و جامع در نقش و تاثیر و دخالت دولت بریتانیا در خلع سلطنت قاجاریه ‌و بر تخت نشستن رضاخان به‌ این مقاله‌ مراجعه‌کنید: «قدرت امپریالیستی و دیکتاتوری، بریتانیا و برآمدن رضا شاه، ١٩٢١-١٩٢٦»[4]). سر پرسی لورن بین سال‌های ١٩٣٣-١٩٣٩ سفیر کبیر بریتانیا در تورکیه ‌بود. وی در این سال‌ها با آتاتورک روابط صمیمی دوستانه‌ برقرار کرد و منطقی است که‌ گفته ‌شود این صمیمیت در تشکل و ادامه‌ی سیاست فاجعه‌آمیز حمایت آتاتورک از دولت پهلوی و رژیم رضاشاهی که ‌سیاست نسل‌کشی ملی و زبانی تورک در ایران را اعمال می‌کرد موثر بوده ‌است. مواضع پان‌ایرانیستی سر پرسی لورن در زنده‌گی شخصی او هم منعکس شده ‌بود. به ‌عنوان نمونه‌ او اسب خود را که ‌در مسابقات اسب‌دوانی شرکت می‌داد و در سال ١٩٥٤ به‌ کتاب رکوردهای گینس هم وارد شد، «داریوش» نامیده ‌بود. ...

متن عکس: مقام وزارت ‌خارجه‌ی انگلستان ١٩٢٥: «اگر این دودمان در گذشتن نسل اول [یعنی رضا شاه] دوام بیاورد، آنگاه ‌دودمانی یک‌سره‌ ایرانی خواهد بود. قاجار در اصل تورک بودند و همواره ‌هم تورک ماندند».

اسناد- آثار تورکی قاجارها

دو شعر تورکی از فتح‌علی شاه‌ قاجار، ایکی تورک‌جه‌ قوشوق فتح‌علی شاه‌ قاجاردان

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/05/blog-post_3.html

نسخه‌ی تورکی‌ی عهدنامه‌ی فینکن‌شتاین (فینکن اشتاین) منعقده‌ بین فتح‌علی‌شاه‌ قاجار و ناپلئون بوناپارت

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_16.html

فرمان تاریخی فتح‌علی‌شاه‌ قاجار به‌ تورکی جغتایی

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post_10.html

نامه‌ی تورکی (جغتایی) فتح‌علی شاه‌ به‌ سلطان محمود دوم در اتحاد دولتین قاجار و عثمانلی و هماهنگ کردن سیاست‌های خارجی‌شان

http://sozumuz1.blogspot.com/2021/08/blog-post_11.html

یک خطبه‌ی رسمی-دولتی به‌ تورکی جغتایی از دوره‌ی فتح‌علی‌شاه‌ قاجار

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_21.html

نکاح‌نامه‌ی عبدالله‌ میرزا قاجار و گلین خانیم قۇوان‌لی به‌ تورکی جغتایی، زنجان سال ١٨١١ دوره‌ی فتح‌علی شاه‌ قاجار

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_12.html

رقعه‌ی تورکی جغتایی نشاط اصفهانی، رئیس دیوان انشاء دولت قاجار به‌ دوره‌ی فتحعلی شاه‌

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/12/blog-post_22.html

اشعار تورکی نشاط اصفهانی رئیس دیوان رسائل فتح‌علی شاه‌ قاجار، و سانسور آن‌ها در نشر دوکتور حسین نخعی در ایران

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/10/blog-post_21.html

گذرنامه‌های قاجاری به‌ زبان تورکی در دوره‌ی ناصرالدین شاه‌– تذکره‌ی مرور سید جمال الدین (اسدآبادی افغانی) به‌ زبان تورکی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/09/blog-post_22.html

قصیده‌ی تورکی کونسول قاجار در شام در مدح فخرِ شاهان، حضرتِ سلطان حمید

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post.html

دو نامه‌ی تورکی ناصرالملک همدانی به‌ سلطان عثمانلی  مَحْمَدْ خان رشاد (سلطان مَحْمَدْ خامس) به‌ نیابت احمدشاه‌ قاجار

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/06/blog-post.html

پارچه‌ی گلدوزی‌ی قاجاری با ابیات تورکی در دانشگاه‌ هاروارد

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/01/blog-post_4.html

قاجارها و رسمیت زبان تورکی

هاینریش کارل بروگش: تورکی زبان رسمی قاجاری و زبان عمومی تهران

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/09/blog-post_19.html

فارسی و تورکی دو زبان عمومی ایران هستند. غالب محاورات و مکالمات ناصرالدین شاه‌ به‌ فارسی و تورکی است

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/05/blog-post_27.html

کاربرد زبان تورکی توسط سفارت‌خانه‌های دولت‌های خارجی در ایران قاجاری

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_94.html

فتح‌علی‌شاه‌ قاجار: تورکی بیاموز؛ و الا از کار برکنار و خوار خواهی شد

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post_7.html

کاربرد تورکی در مناسبات دیپلوماتیک فتح‌علی‌شاه‌ قاجار و علاقه‌ی وی به‌ زبان تورکی

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post.html

گاسپار دروویل: زبان فرماندهی ارتش قاجار و عباس میرزا، تورکی است. فارسی منحصرا زبان ادبیات است

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/11/blog-post_28.html

تدریس زبان تورکی در مدرسه‌ی دارالفنون دوره‌ی ناصرالدین شاه‌ قاجار، نخستین دانشگاه‌ در تاریخ مودرن ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_28.html

تحصیل تورکی در مدارس اصول جدید در تهران ده‌ سال قبل از امضای فرمان مشروطیت به‌ گزارش ترجمان-قاسپیرالی

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post_29.html

تورکی‌گویی محمدعلی‌شاه‌ و دربار قاجاری او

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/11/blog-post_6.html

مارشِ ایرانی- قاجار. ٦ آغوستوس ١٩٠٩. میللی شاعیر تورکه‌مپورلو معلم احمد فیضی سرابی تبریزی

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/01/blog-post.html

قاجارها و هویت تورکی

آقا محمدخان قاجار: طوایف تورک و موغول که‌ در ایرانند باید با یکدیگر متحد شوند و نگذارند که‌ ایرانیان خود به‌ سلطنت برسند

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/07/blog-post_17.html

محمدشاه‌ قاجار: از منسوبیت به‌ اصل والای تورک و نسل اوغوزخان سربلند، و بابت این سعادت شکرگزار خداوند هستم

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/12/blog-post_26.html

یوهان گوته‌ و «فتح‌علی‌شاه‌ تورک»، «ناصرالدین شاه، آن تورک پسر»، و سمبولیسم- آیکونولوژی تورکی –موغولی نشان شیر و خورشید ....

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post_10.html

محمدعلی‌شاه: در اورمیه‌ جمعی کشته‌ شده‌اند، سزاوار نیست من جشن مولود خود را بگیرم

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/11/blog-post_13.html

سلطان احمد شاه‌ قاجار: من تورکم

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/12/blog-post_4.html

تصنیف «من بیر تورکم» قاجاری-خاقانی با صدای اقبال السلطان خواننده‌ی «هیئت موسیقی‌چی‌های دربار حضرت شاه‌ قاجار»، اعتراض «ما فارسی نمی‌خواهیم، تورکی بخوانید» محفل تورکیست در تفلیس

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/11/blog-post_30.html

تعویضِ طائفه‌یِ قولدورآسای قاجاریانِ تورک با سلاله‌یِ طاهره‌یِ نجیبِ پهلوی فارس

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/02/blog-post_15.html

دوکتور رضا نور: معنی ساقط کردن دولت قاجاری و تاسیس دولت پهلوی، پایان دادن به‌ سنت حاکمیت خاندان‌های تورک بر این کشور است

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post_21.html

رسول‌زاده: ناسیونالیسم ایرانی-فارسی خصلت همیشه‌گی حرکت مشروطیت؛ و ساقط کردن سلسله‌ی اشغال‌گر و بیگانه‌ی تورکمان قاجار هدف غایی آن بود.

http://sozumuz1.blogspot.com/2018/09/blog-post_18.html

سیر سسیل اسپرینگ سفیر انگلستان: مشروطیت حرکتی بر اساس نژاد و مذهب فارسی شیعی، و برضد تورک‌های بیگانه‌ی قاجار است.

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_9.html

مقام وزارت خارجه‌ی انگلیس- ١٩٢٥: قاجارها در اصل تورک بودند و همواره‌ هم تورک ماندند

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/04/blog-post_11.html

تورکیات قاجارها و قاجارشناسی در ذیل تورکولوژی

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/10/blog-post_17.html

در تورک‌گرایی مظفرالدین شاه‌ قاجار:

دستور مظفرالدین ‌شاه ‌برای تدریس زبان تورکی در مدارس آزربایجان و اعتناء بایسته ‌به ‌تعلم آن

http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post.html

لغو ممنوعیت زبان تورکی در مدارس توسط مظفرالدین شاه ‌به‌ ترغیب سلطان عبدالحمید

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_35.html

مظفرالدین شاه‌قاجار: باید همه ‌به‌ تورکی با من حرف بزنید

http://sozumuz1.blogspot.com/2017/07/blog-post_17.html

مظفرالدین شاه ‌قاجار اعتنایی به ‌فارسی نمی‌کرد و زبان تورکی را بر فارسی ترجیح می‌داد

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_19.html

انجام مکالمات مظفرالدین شاه‌ قاجار و سلطان عبدالحمید خان ثانی عثمانلی به ‌تورکی بدون احتیاج به ‌مترجم

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/03/blog-post_4.html

مظفرالدین شاه‌ به ‌سفیر عثمانلی: «تورکی صحبت کن، ما تورکی می‌دانیم»؛ و «قاجار و عثمانی، یک ملت و یک دولت واحده»

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/09/blog-post_25.html

Muzaffereddin Şah Kacar Osmanlı büyükelçisine: Farsça değil, Türkçe konuş!

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/09/muzaffereddin-sah-kacar-osmanl.html

مظفرالدین شاه‌ شخصیتی بی نهایت خوش‌قلب و عادل، احاطه‌ شده‌ توسط تورک‌ها است

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_9.html

مظفرالدین شاه: گل و لای نعل اسب‌های اوردوی قهرمان عوثمان‌لی، مدال شرف بر سینه‌ی من است

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/12/blog-post.html

دیگر مطالب در باره‌ی مظفرالدین شاه:

متن تورکی نطق مظفرالدین شاه‌ در لزوم اصلاحات رادیکال به‌ ترجمه‌ی مهدی‌خان تبریزی مدیر روزنامه‌ی حکمت قاهره

https://sozumuz1.blogspot.com/2021/03/blog-post_9.html

وصیت تورکی مظفرالدین شاه‌ به‌ ولی‌عهد محمدعلی شاه

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/08/blog-post_18.html

رسول‌زاده: از مظفّرالدین شاه‌ در یادها خاطره‌های نیکو نقش بست و در ماتمش اشک‌های گرم ریخته‌ شد

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_20.html

شهامت‌لی مظفرالدین شاه‌ قاجار حضرت‌له‌ری

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_47.html

قدم قویدو فغفور و خاقانیمیز- شعر تورکی میرزا مهدی شکوهی در استقبال ورود مظفرالدین میرزا به‌ مراغه

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_18.html

میللی شاعیر معلم فیضی: عوثمانلی سلطان عبدالحمیدخان و قاجار مظفرالدین شاه‌ اؤیگوسونده

https://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post_4.html

---

[1] کمپین رسمیت زبان تورکی در سراسر ایران

Published by Urmu Urmulu  · 27 June 2018  · I ♥ Urmia

https://www.facebook.com/tdqir/posts/1971891882868380

[2] نقدی بر برخی تثبیت‌ها و ادعاهای عباس میلانی در گفت و گو با آسو

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/01/blog-post_16.html

[3] Public Record Office, Sir Percy  Loraine to Foreign Office (Loraine, Tehran, T. 398), December 12, 1925, FO 371/10840

[4] Michael P. Zirinsky, Imperial Power and Dictatorship: Britain and the Rise of Reza Shah, 1921-1926

https://www.jstor.org/stable/164440?seq=1