مدحیه‌ی تورکی شاه تهماسب در ستایش سلطان مراد خان سوم عوثمانلی و چند شعر و تک بیت تورکی دیگر از او:
«ته‌نگری قیلیپ‌دیر سنی عالم‌ده شاه - عدل بیله، دولت ایله‌ن چوخ یاشا!»
مئهران باهارلی
KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULAN 3. MURAD’A YAZDIĞI TÜRKÇE METHİYE İLE BİR KAÇ BAŞKA TÜRKÇE ŞİİR VE TEKBEYTİ
KIZILBASH (SAFAVID) KING SHAH TAHMASB’S TURKISH EULOGY FOR THE OTTOMAN SULTAN MURAD III, ALONG WITH SOME OTHER TURKISH POEMS AND SINGLE VERSES BY HIM
Méhran Baharlı
خلاصه:
شاه تهماسب اول (١٥٢٤-١٥٧٦)، فرزند شاه اسماعیل اول و شاه بگیم تاج‌لی خانیم (از طائفه‌ی تورکمان موصول‌لو)، دومین خاقان دولت تورک قیزیل‌باش (صفوی) است. او علی رغم نه‌داشتن شعور و خودهویتی قومی تورکمان و ملی تورک، نویسنده و شاعری توانا در نثر و نظم تورکی بود. شعر تورکی شاه تهماسب با نام «اینجیدیر» و جوابیه‌ی آن که سلطان عوثمانلی سلیمان خان قانونی سروده، مشهور است. در این مقاله برای نخستین بار دو شعر، یک رباعی و چند تک بیت تورکی دیگر از شاه تهماسب که در نامه‌های فارسی او خطاب به سلاطین و مقامات عوثمانلی پراکنده شده‌اند را منتشر می‌کنم. شعر اول، هشت بیت تورکی در ستایش سلطان مراد خان سوم عوثمانلی، شعر دوم سه بیت تورکی خطاب به ایلچی‌های سلطان سلیمان خان، و شعر سوم یک رباعی تورکی خطاب به سلطان سلیمان خان است. اولین تک بیت، خطاب به سلطان مراد خان، دومین تک بیت خطاب به سلطان سلیم خان، و دو تک بیت دیگر ابیاتی عمومی هستند.
اؤزه‌ت:
بیرینجی شاه ایسماعیل و (موصول‌لو تورکمان بویوندان اولان) شاه به‌ییم تاج‌لی خانیم‌ین اوغلو شاه تاهماسب (١٥٢٤-١٥٧٦)، تورک قیزیل‌باش اه‌رکله‌تی‌نین (دولتی‌نین) ایکینجی خاقانی ایدی. شاه تاهماسب تورکمان ائتنیک و تورک میللی کیم‌لیک‌له بیلینجی‌نه یییه (صاحب) اولماسا دا، تورک‌جه سه‌پیک (نثر) و تاقشیت‌دا (نظم‌ده) یئته‌نه‌ک‌لی بیر یازار و قوشار (شاعر) ایدی. شاه تاهماسب‌ین «اینجیدیر» آدلی تورک‌جه قوشوغو (شعری) و عوثمانلی سولطانی سولئیمان خان قانونی‌نین اونا یازدیغی یانیتی گئنیش چاپ‌دا بیلینمه‌ک‌ده‌دیر. بو یازی‌دا ایلک که‌ز شاه تاهماسب‌ین باشقا ایکی تورک‌جه قوشوغونو، بیر تورک‌جه دؤرت‌لویونو و نئچه تورک‌جه ته‌ک بئیتی‌نی سونورام. بو تورک‌جه قوشوق و ته‌ک بئییت‌له‌ر اونون عوثمانلی سولطان‌لاری‌نا و مقام‌لاری‌نا یازدیغی فارس‌جا مکتوب‌لاری‌ندا یئر آلماق‌دادیر. ایلک قوشوق، عوثمانلی سولطان ٣. موراد خان‌ی اؤوه‌ن سه‌کیز تورک‌جه بئییت‌ده‌ن اولوشور. اوچ تورک‌جه بئییت‌ده‌ن اولوشان ایکینجی قوشوق، سولطان سولئیمان خان‌ین ائلچی‌له‌ری‌نه خطابن یازیلمیش‌دیر. اوچونجو قوشوق ایسه سولطان سولئیمان خان‌ا یؤنه‌لیک تورک‌جه بیر دؤرت‌لوک‌دور. ایلک تورک‌جه ته‌ک بئییت سولطان مورادا، ایکینجی‌سی سولطان سلیم خان‌ا، گئری قالان ایکی ته‌ک بیئت ده گئنه‌ل قونولاردا یازیلمیش‌دیر.
Özet
I. Şah İsmail ve (Musullu Türkman boyundan olan) Şah Begim Taçlı Hanım'ın oğlu Şah Tahmasb (1524-1576), Türk Kızılbaş (Safevî) erkletinin (devletinin) ikinci kağanıydı. Şah Tahmasb Türkman etnik ve Türk milli kimlik ve bilincine yiye (sahip) olmasa da, Türkçe sepik (nesir) ve takşıtta (nazımda) yetenekli bir yazar ve koşardı (şairdi). Şah Tahmasb'ın "İncidir" adlı Türkçe koşuğu (şiiri) ve Osmanlı Sultanı Süleyman Han Kanuni'nin ona yazdığı yanıtı geniş çapta bilinmektedir. Bu yazıda ilk kez Şah Tahmasb'ın başka iki Türkçe koşuğunu, bir Türkçe dörtlüğünü ve kaç Türkçe tek beyitini sunuyorum. Bu Türkçe şiir ve tek beyitler onun Osmanlı Sultanlarına ve makamlarına yazdığı Farsça mektuplarında yer almaktadır. İlk şiir, Osmanlı Sultanı III. Murad Han'ı öven sekiz Türkçe beyitten oluşuyor. Üç Türkçe beyitten oluşan ikinci şiir Sultan Süleyman Han'ın elçilerine hitaben yazılmıştır. Üçüncü şiir ise Sultan Süleyman Han'a yönelik Türkçe bir dörtlüktür. İlk Türkçe tek beyit Sultan Murad Han'a, ikincisi Sultan Selim Han'a, geri kalan iki tek beyitler de genel konularda yazılmış şiirlerdir.
Abstract
Shah Tahmasb I (1524-1576), the son of Shah Ismail I and Shah Begim Tajli Khanim (Şah Beyim Taclı Xanım, from the Turkoman tribe of Musullu), was the second khagan of the Turkish Qizilbash (Safavid) state. Despite not possessing Turkoman-Turk ethnic-national self-consciousness, he was a skilled writer and poet in Turkish prose and verse. Shah Tahmasab's Turkish poem, "İncidir", and its response written by Ottoman Sultan Suleiman the Magnificent are widely recognized. In this article, I am presenting, for the first time, two Turkish poems, a Turkish quatrain and some Turkish verses by Shah Tahmasb. These Turkish poems and stanzas are found in his Persian letters addressed to Ottoman Sultans and officials. The first poem consists of eight Turkish couplets praising Ottoman Sultan Murad Khan III. The second poem, with three Turkish couplets, is addressed to the emissaries of Sultan Suleiman Khan Kanuni. The third poem is a Turkish quatrain directed towards Sultan Suleiman the Magnificent. The first Turkish single verse is for Sultan Murad Khan, the second is for Sultan Selim Khan, and the remaining two single verses are general verses.
شاه تهماسب اول (١٥٢٤-١٥٧٦)، فرزند شاه اسماعیل اول و شاه بگیم تاج‌لی خانیم (از طائفه‌ی تورکمان موصول‌لو)، دومین خاقان دولت تورک قیزیل‌باش (صفوی) است. شاه تهماسب علی رغم نه‌داشتن شعور قومی – ملی تورکمان - تورک، نویسنده و شاعری توانا در هر دو زبان تورکی و فارسی، و سرآمد در نثر و نظم تورکی بود. منشات تورکی شاه تهماسب در زمره‌ی بهترین نمونه‌های نثر تورکمانی - قیزیل‌باشی قرن شانزده شمرده می‌شوند. ایضا اشعار تورکی شاه تهماسب هم دارای کیفیتی متعالی هستند.
قبلا یکی از اشعار تورکی شاه تهماسب بنام «اینجیدیر» و جوابیه‌ی آن سروده‌ی سلطان عوثمانلی سلیمان خان قانونی را در سؤزوموز منتشر کرده‌ام[1]. در این مقاله برای نخستین بار دو شعر، یک رباعی و چند تک بیتی تورکی دیگر از شاه تهماسب که در نسخه‌های خطی به صورت پراکنده حفظ شده‌اند را منتشر می‌کنم. این سروده‌ها توسط او در نامه‌های فارسی‌اش خطاب به سلاطین و مقامات عوثمانلی گنجانده است. شعر اول مدحیه‌ای در ستایش سلطان مراد خان سوم عوثمانلی است و شاه تهماسب آن را در نامه‌ی تعزیت سلطان سلیم خان نوشته است. این شعر به واقع هشت بیت تورکی از یک شعر سه زبانه به فارسی، عربی و تورکی است که من صرفا ابیات تورکی آن را اخذ و در اینجا نقل کرده‌ام. شعر دوم در سه بیت در یک نامه‌ی او خطاب به علی پاشا و حسن آقا قاپی‌چی باشی ایلچی‌های سلطان سلیمان خان، و شعر سوم یک رباعی تورکی است که در یک نامه‌ی او خطاب به سلطان سلیمان خان آمده است. از تک بیت‌ها یک بیت خطاب به سلطان مرادخان، یک بیت خطاب به سلطان سلیم خان در باره‌ی سلطان سلیمان خان، و دو بیت دیگر ابیاتی عمومی هستند.
١- مدحیه‌ی تورکی شاه تهماسب در ستایش سلطان مراد سوم عوثمانلی
منشوری
که نواب جنت مکان به سلطان مراد خان قیصر روم در تعزیت سلطان سلیم خان نوشته شده
به مسوده‌ی عبدی بیک[2]
منشوری که نواب جنت مکان علیین آشیان به سلطان مراد خان قیصر روم درباب تعزیت سلطان سلیم خان ... به مسوده‌ی خواجه عبدی بیک[3]
ته‌نگری قێلێپ‌دێر سینی عالم‌ده شاه
کؤلگه‌سی سین ائی شهِ عالم‌پناه
فخر قێلێر سلطنت آدێ بیله
دور ائدیر چرخ مرادێ بیله
صورتی‌دیر معنی‌یِ شاهنشهی
رایتی‌دیر آیتِ ظلّ اللّهی
تاپدێ عمارت قاموُ ویرانه‌له‌ر
زیر وْ زَبَر اوْلدوُ صنم‌خانه‌له‌ر
جور وْ ستم گیتدی فلک یادێ‌دین
مُلْک‌ده‌دیر عدل بیله داد ائده‌ن
بحردین آلێر کَرَمی دُرِّ ناب
برّده یاغار مرحمتی چون سحاب
فتح وْ ظفر بیرله قرین رایتی
سانجاغێ‌دێر فخر وْ شرف آیتی
ائی شهِ جم‌جاهِ ممالک‌‌گشا
عدل بیله، دولت ایله‌ن چوْخ یاشا!
1- KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULAN ÜÇÜNCÜ MURAD’A YAZDIĞI ÖVGÜLEME (METHİYE)
Teñri kılıptır sini âlemde şâh
Kölgesi sin, éy şeh-i âlempenâh
Fahr kılır saltanat âdı bile
Devr édir çarh murâdı bile
Sûretidir ma’ni-yi şâhenşehî
Râyetidir âyet-i zıllallahî
Taptı imâret kamu vîrâneler
Zîr ü zeber oldu sanemhâneler
Cevr ü sitem gitti felek yâdidin
Mülkdedir êdl bile dâd éden
Bêhrdin âlır keremi dürr-i nâb
Berrde yağar merhemeti çün sehâb
Feth ü zafer birle karîn râyeti
Sancağıdır fahr u şeref âyeti
Éy şeh-i cemcâh-i memâlik guşa
Adl bile, devlet ilen çok yaşa!
نوت: دوکتور عبدالحسین نوائی در کتاب خود «شاه طهماسب صفوی. مجموعه‌ی اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفضیلی» (انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ١٠٥. تهران ١٣٥٠، ص ٣٨٩)، بسیاری از کلمات تورکی این ابیات را به صورتی مغلوط و فارسیزه ثبت کرده است. به عنوان نمونه املای نادرست «آوری» به جای «آدێ»، «داویدن» به جای «داد ائده‌ن»، «یفر» به جای «یاغار»، «پرله» به جای «بیرله»، «یا دیدن» به جای «یادێ‌دین»، ...
٢-شعر تورکی از شاه تهماسب خطاب به ایلچیان سلطان عوثمانلی سلیمان خان
مقالات شاه غفران پناه ابوالبقاء شاه طهماسب الحسینی الموسوی الصفوی که به ایلچیان سلطان سلیمان خان قیصر روم علی پاشا و حسن آقای قاپی‌چی باشی قیصر مشاراله در شبی که ایشان را طلبیده به خواندکار پیغام داده[4].
نظم تورکی:
یابان‌دا سیچان دیر که شیره‌م، ولی
برابر گه‌له‌ن‌ده ییتیریر یوْلوُ
شاغال جنگل ایچره هژیره‌م دییه‌ر
پیشیک ده آرالێق‌دا به‌بره‌م دییه‌ر
سین آنێنگ اوْ سؤزۆنه اینانماگیل
مُخَنَّثْ دوُوارێ‌نا دایانماگیل
2-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULTAN SÜLEYMAN HAN’IN ELÇİLERİ ALİ PAŞA VE HASAN AĞA KAPPICIBAŞI’YA YAZDIĞI TÜRKÇE ŞİİR
Yabanda siçan dir ki şîrem, velî
Berâber gelende yitirir yolu
Şağal cengel içre hejîrem diyer
Pişik de arâlıqda bebrem diyer
Sin ânıñ o sözüne înanmagil!
Müxennes duvârına dâyanmagil!
٣-رباعی تورکی از شاه تهماسب خطاب به سلطان عوثمانلی سلیمان خان
از نامه‌ی شاه طهماسب به سلطان عوثمانلی سلیمان خان[5]
سوُچوُ گر اوُلوُدوُر، سین لطفۆنگ ایش‌له
کیچی باشێ‌نا رحم ائدیپ، باغێش‌لا
اگر مجرم‌دیر اوْل، شفقت سینینگ‌دیر
سین اوُلوُ، لطف سین، [6] رحمت سینینگ‌دیر
3-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULTANI SÜLEYMAN HAN’A YAZDIĞI TÜRKÇE DÖRTLÜK
Suçu ger ûludur, sin lütfüñ işle
Kiçi bâşına rehm édip, bağışla
Eger mücrimdir ol, şefqet seniñdir
Sin ûlu; lütf sin, rehmet siniñdir
٤ -بیت تورکی شاه تهماسب خطاب به سلطان عوثمانلی مرادخان
منشوری که نواب جم‌جاه گیتی پناه اقدس اعلی به قیصر روم سلطان مراد خان در سنه احدی و الف فرستاده‌اند[7].
نظم تورکی:
همّت اه‌لی هر کیشی‌قه اوْلسا یار
عاقبت الامر مُرادێن تاپار
4-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULAN ÜÇÜNCÜ MURAD’A YAZDIĞI TÜRKÇE BEYİT
Himmet eli her kişiqe olsa yâr
Âqibet ül-emr murâdın tapar
٥-بیت تورکی از شاه تهماسب خطاب به سلطان عوثمانلی سلیم خان
از الجواب شاه طهماسب به سلطان سلیم[8]
شعر
سولئیمان که عالَم‌ده ایردی غنی
بار[9]
اوْل عالَم، امّا سولئیمان قانێ؟
5-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’IN OSMANLI SULTAN SELİM’E YAZDIĞI TÜRKÇE BEYİT
Süléyman ki âlemde irdi qenî
Bar ol âlem, amma Süléyman qanı?
٦-بیت تورکی از شاه تهماسب[10]
نظم تورکی:
که حق‌دیر جهان‌دا مددکار اوْلان
قوُلوُنا یامان گۆن‌ده غم‌خوار اوْلان
6-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’DAN TÜRKÇE BEYİT
Ki Haq’dır
cahanda mededkâr olan
Qulûna
yaman günde qemxâr olan
٧-بیت تورکی از شاه تهماسب
شاه تهماسب، این بیت را در انتقاد از بی عقلی و سفاهت و بی دانشی سلطان بایزید التجاء کرده به او که وی را با عنوان ساده‌ی «شاه تهماسب» خوانده بود (در حالی که سلطان سلیم وی را «پدر» خطاب می‌کرد) نوشته است[11].
هَوایی[12]
کیمسه سوُلطان‌لێق باشارماز
نه سوُلطان‌لێق، که چوْپان‌لێق باشارماز
7-KIZILBAŞ (SAFEVİ) ŞAH TAHMASB’DAN TÜRKÇE BEYİT
Havâî kimse sultanlıq başarmaz
Ne sultanlıq, ki çûpanlıq başarmaz
نوت: این دو تک بیت در تذکره‌ی شاه طهماسب – عبدالشکور – چاپ‌خانه‌ی کاویانی برلین به صورت مغلوط ثبت شده‌اند: املای نادرست «قولیسینه» به جای «قولونا»، «کیمیه» به جای «کیمسه»، «باشر مزنه» و «باشرمر» به جای «باشارماز».
تورک‌جه سؤزلوک:
آرالیقAralık :
میدان، صحنه
آقاAqa :
آغا، سرور، ارباب
آلیرAlır :
می‌گیرد
آنینگAnıñ :
اونون
اه‌لیEli :
دستش
اولOl :
او، آن
اولانOlan :
آنکه هست و یا می‌شود، باشنده، شونده
اولساOlsa :
اگر باشد؛ اگر به‌شود
اولوUlu :
بؤیوک، یئکه، قوجامان، ایری، کؤپ، چوخ
ائده‌نÉden :
کننده
ایردیİrdi :
ایدی، بود
ایلچیİlçi :
سفیر، رسول، فرستاده
ایله‌نİlen :
ایله
اینانماگیلİnanmagıl :
باور نه‌کن
بارBar :
وار، هست، حاضر و موجود است
باشارماقBaşarmaq :
قادر و توانا بودن به انجام و اجرای کاری با موفقیت
باشیBaşı :
رئیس یک صنف و گروه و زمره و ...
باغیش‌لاBağışla :
به‌بخش، عفو کن
به‌بر-
به‌بیرBebir
: ببر، کلمه‌ای اصلا سومری
بیرلهBirle :
ایله، بیرلیک‌ده، بیرگه، ایله‌ن
بیگBey :
به‌ی، آقا، سرور، خان، سرکار، حضرت، ....
بیلهBile :
ایله، بیرلیک‌ده، بیرگه، ایله‌ن
پیشیکPişik :
گربه
تاپدیTapdı :
پیدا کرد، یافت
ته‌نگریTengri :
تینگری، تانری، خدا، ایزد، الله
چوپانÇopan :
مرکب از بن چینی «زو، جو، چو، ژو» به معنی ولایت و بخش و ناحیه و یا شهر درجه‌ی
دوم و مرکز اداری درجه‌ی دوم ... و–بان، -پان محرف پسوند تورکی –مان[13]
چوخÇox :
کؤپ، محرف سوق در تورکی قدیم
خانXan :
عنوان و رتبه‌ای تورک، هم‌ریشه با خاقان و خانیم و ...
خانهXana :
کلمه‌ای تورکی اصلا از بن چینی خا-قا.
خوندکارXunkar :
عنوانی برای مقامات و محترمان در آناتولی و عوثمانلی، مانند حاجی بکتاش ولی
دایانماگیلDayanmagıl
: تکیه نه‌کن
-دینDin :
-ده‌ن، از
دییه‌رDiyer :
می‌گوید
رومRum :
قلمروی روم شرقی قدیم تحت کونترول تورکان سجلوقی و عوثمانلی و ...
سانجاقSancaq :
رایت، عَلَم
سوچSuç :
گناه
سؤزونهSözüne :
به سخن‌اش
سیچانSiçan :
موش
سینsin :
-سه‌ن، پسوند فعلی دوم شخص مفرد
سینSin :
سه‌ن، تو
سینینگ‌دیرSiniñdir :
مال تو است، از آن توست
شاغال-چاقالÇaqal :
علی رغم ظاهری تورکی، دارای ریشه‌ی سانسکریت شراقالا - سراکالا (शृगाल)
است.
صنمSenem :
هر نوع مجسمه که به آن عبادت شود، از ریشه‌ی آرامی - عبری صلم (צלמ) به معنی
تراشیدن و بریدن
قاپی‌چی
باشیQapıçıbaşı
: رئیس صنف دربانان
قاموQamu :
هامی، بارچا
قانیQanı :
هانی، کجاست؟
-قهQe :
-ه، به
قولQul :
بنده، غلام
قیصرQéyser :
عنوان پادشاهان روم، و بعدها سلاطین عوثمانلی
قیلیپQılıp :
انجام داده
کؤلگهKölge :
سایه
کیچیKiçi :
کیچیک، بالاجا، اوفاق
کیشیKişi :
مرد، انسان
کیمسهKimse :
کسی، کس
گه‌له‌ن‌دهGelende :
به وقت آمدن،
گونGün :
روز، خورشید
گیتدیGitdi :
گئتدی، رفت
-گیلgil :
پسوند امر تاکیدی دوم شخص مفرد
-لیقlıq :
پسوند اسم مصدرساز از اسم
مُخَنَّثMüxennes :
مردی که حالات و اطوار زنان را از خود بروز بدهد؛ زن‌مانند. مرد بدکار؛ پشتپایی؛
هیز. آنکه نه مرد است و نه زن؛ خنثی؛ امرد؛ بی‌ریش. امرد، پشتپایی، زن‌صفت، کونی،
مفعول، ملوط، نامرد، هیز
هژیرHejir -
خجیر: جلد؛ چابوک، چالاک، زیرک (هر چهار کلمه، تورکی هستند)، فرز، هشیار
هوایی:
هوس و نفس حسابی‌نا اولان، گوناه‌لی ایش، بوشونا و گؤرک‌سۆز
یابانYaban :
چؤل
یاغارYağar :
می‌بارد
یامانYaman :
بد، سخت و دشوار
یولYol :
راه، طریق
ییتیرمه‌کYitirmek : ایتیرمه‌ک
برای مطالعه‌ی بیشتر:
فرمان
تورکی شاه اسماعیل صفوی خطاب به موسی‌بیگ تورقوت‌اوغلو
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_20.html
رجاءنامه‌ی
تورکی شاه تهماسب اول صفوی
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/05/blog-post_15.html
شفاعت‌نامه‌ی
تورکی شاه تهماسب قیزیل‌باش (صفوی) در باره‌ی عفو شه‌زاده بایزید عوثمانلی
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_29.html
مشاعره‌ی
تورکی شاه تهماسب و سلطان سلیمان قانونی
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_18.html
مدحیه‌ی
تورکی شاه تهماسب در ستایش سلطان مراد خان سوم عوثمانلی:«تنگری قیلیپ‌دیر سنی عالم‌ده شاه - عدل بیله، دولت ایله‌ن چوخ یاشا!»
و چند شعر تورکی دیگر از او
https://sozumuz1.blogspot.com/2022/05/blog-post_12.html
فرمان و
دعای تورکی آغاز کتاب تكملة الاخبار تالیف عبدی بیگ اتحاف شده به شاهزاده پریخان
خانیم
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/07/blog-post_4.html
مدحیه‌ی
تورکی در جلوس شاه اسماعیل دوم سروده‌ی عبدالمومن بن عبدی
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/07/blog-post.html
نکاح‌نامه‌ی
تورکی جماعت شاهی‌سئوه‌ن طبق مذهب قزلباشی در قرن شانزده میلادی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_23.html
نامه‌ی
تورکی والی آزربایجان به سفیر پاپ-واتیکان در دوره‌ی سلطان محمد خدابنده صفوی
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/07/blog-post_24.html
اشعار
تورکی در مدح فتح بغداد توسط شاه عباس اول
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_25.html
نامه‌ی
تورکی شاه عباس اول صفوی به سردار فرهاد‌پاشا، صدراعظم عوثمانلی
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/02/blog-post_28.html
نامه‌ای
تورکی از فرمانده‌ی کل ارتش دولت قیزیل‌باش (صفوی) زینل‌خان بیگدلی شاملو
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/04/blog-post_12.html
مکتوب
تورکی دوم اولونویان زینل خان بیگدلی
شاملو - سپهسالار قیزیل‌باش (صفوی)
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/02/blog-post_8.html
رقعه‌ی
تورکی زینل‌خان شام‌لی فرمانده‌ی کل اوردوی دولت قیزیل‌باش (صفوی)
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/05/blog-post_31.html
مکتوب
تورکی زینل خان شام‌لی در جواب به نامه‌ی مصلحانه‌ی حافظ احمد پاشا، و قتل زینل
خان توسط شاه صفی
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/06/blog-post_26.html
نامه‌ی
تورکی صفی‌شاه اول صفوی (١٦٤٢- ١٦٢٨) به امپراتور اوتریش و پادشاه مجارستان
فردیناند دوم (١٦١٩-١٦٣٧)
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_21.html
صلح‌نامه‌ی
(سنورنامه‌ی) تورکی سال ١٦٣٩ بین دولتین صفوی و عوثمانلی
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/02/blog-post_19.html
قبض
تورکی علی بالی و کاربرد زبان تورکی در تجارت و معاملات خارجی دولت صفوی
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_19.html
امان‌نامه‌ی
تورکی شاه عباس دوم صفوی خطاب به بیگلربیگی شیروان منوچهرخان
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_15.html
نامه‌ی
تورکی شاه عباس دوم صفوی از مازندران به تزار روس میخائیل فییودوروویچ بنیان‌گذار
سلسله‌ی رومانوف
http://sozumuz1.blogspot.com/2019/03/blog-post_29.html
اوچ
وفالی کیمسه: شعری تورکی از شاه عباس ثانی
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/06/blog-post_19.html
مدحیه‌ی
ولی‌قلی بیگ شاملو در ستایش شاه عباس دوم
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/02/blog-post_5.html
عریضه‌ی
تورکی ارامنه‌ی جولفای اصفهان به تزار روسیه در دوره‌ی دولت قیزیلباشیه (صفوی)
https://sozumuz1.blogspot.com/2021/01/blog-post_18.html
نامه‌ی
تورکی حسین شاه صفوی به فردریک اوگوست دوک ساکسون و پادشاه لهستان
http://sozumuz1.blogspot.com/2015/12/blog-post_26.html
نامه‌ی
تورکی جغتایی سلطان حسین صفوی به امپراتور روسیه الکسییوویچ پطر کبیر
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/10/blog-post_2.html
نامه‌ی
تورکی محمدرضا بیگ از زندان استانبول به صدراعظم فرانسه
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/10/blog-post_22.html
تشکرنامه‌ی
تورکی سفیر صفوی در فرانسه که فارسی حرف نمی‌زد
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/03/blog-post_10.html
نامه‌ی
تورکی محمدرضا بیگ سفیر صفوی در فرانسه:
گونه‌ش یوزو چامور ایله سیوانماز
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/01/blog-post_17.html
تسلیت‌نامه‌ی
تورکی سفیر دولت صفوی در فرانسه، محمت‌ریضا بیگ
http://sozumuz1.blogspot.com/2016/01/blog-post_9.html
غزل
تورکی مرتضی قلی نامی خان، سفیر دولت قزلباشیه در عوثمانلی و جمع‌آوری اشعار
شعرای روم توسط او
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/11/blog-post_26.html
[1] مشاعره‌ی تورکی شاه تهماسب و سلطان سلیمان قانونی
[2] نسخه‌ی خطی مجموعه‌ی مکاتیب و منشئات و فتح نامه‌ها، ۶٠۶، کتاب‌خانه‌ی مجلس
شورای ملی. عنوان فعلی: مجموعه (حاوی رسایل و مکاتیب و منشورات)، شماره راهنما: ۶۰۶
، تاریخ
نشر: ۱۲۴۹ ق.، نوع ماده: نسخه خطی فارسی. صفحه ۱۵۷
https://dlib.ical.ir/faces/search/universal/uniResultSearch.jspx?_afPfm=-jfo74ftwi
[3] نسخه‌ی کتاب‌خانه‌ی ملک. صفحه ٢٨.
[4] نسخه‌ی ٦٠٦ کتاب‌خانه‌ی مجلس. صفحه ٤٧٠
[5] نسخه‌ی
خطی منشات ایواوغلی. کتاب‌خانه‌ی ملی پاریس. ضمائم فارسی، شماره‌ی ١٨٣٨، صفحه ٨٥
Bibliothèque nationale de France, Supplément Persan 1838
[6] متن‌ده «سن».
بلکه ناسخ «لن» سون‌اکی‌نی « سن» اولاراق یازمیش‌دیر. لطف‌لن: لطف‌له‌ن، لطف ایله‌ن
[7] نسخه‌ی خطی ٦٠٦ کتاب‌خانه‌ی مجلس. صفحه ٧٨
[8] منشآت فریدون بیگ، جلد ٢، صفحه ٩٣
[9] در متن به اشتباه: یار
[10] نسخه‌ی خطی ٦٠٦ کتاب‌خانه‌ی مجلس. صفحه ٤٥١، تذکره‌ی شاه تهماسب. به
سعی و اهتمام عبدالشکور مدیر چاپ‌خانه‌ی کاویانی، برلین، ٢٥ محرم سنه ١٣٤٣. صفحه
٣٣
[11] نسخه‌ی خطی ٦٠٦ کتاب‌خانه‌ی مجلس. صفحه ٤٧٩؛ تذکره‌ی شاه تهماسب.
به سعی و اهتمام عبدالشکور مدیر چاپ‌خانه‌ی کاویانی، برلین، ٢٥ محرم سنه ١٣٤٣. صفحه
٧٥
[12] به صورت «بو عنوان کیمسه سلطان‌لیق باشارماز» در
نسخه‌ی خطی ٦٠٦ کتاب‌خانه‌ی مجلس.
[13] آغا محمدخان قاجار:
خداوند ممالک توران و ایران و روم و روس و چین و ماچین و ختا و ختن و هندوستان را
به دودمان بزرگ اتراک موهبت فرمود
No comments:
Post a Comment