Thursday, September 1, 2016

مشروطه‌طلبان معتدل تورک‌گرا و مشروطه‌طلبان افراطی فارس‌گرا

مشروطه‌طلبان معتدل تورک‌گرا و مشروطه‌طلبان افراطی فارس‌گرا

 

مئهران باهارلی

 

مشروطه‌طلبان معتدل تورک‌گرا و مشروطه‌طلبان افراطی فارس‌گرا

مشروطه‌طلبان تورک را می‌توان به دو دسته‌ی مشروطه‌خواهان افراطی فارس‌گرا و مشروطه‌خواهان معتدل تورک‌گرا تقسیم کرد:

«مشروطه‌خواهان افراطی» کسانی بودند که به روش‌های خشونت‌آمیز و غیر قانونی، انقلاب و مبارزه‌ی مسلحانه، ترور و براندازی، ماجراجوئی و آنارشیسم .... تمایل داشتند. بسیاری از این افراد، نخبه‌گرایان فاقد شعور ملی تورک، معتقد به هویت ملی ایرانی، به شدت تحت تاثیر جو فرهنگی و سیاسی فارسستان و افکار باستان‌گرایانه و آریاگری، اسیر موهومات صلیبی و ..... بودند. این گروه بریده از توده‌ی تورک، حاکمیت قاجار را ریشه‌ی تمام مشکلات ایران، بلکه منطقه و جهان گمان می‌کرد و شیطان‌سازی از این دولت تورک از دغدغه‌های اصلی‌اش بود. مشروطه‌خواهان افراطی تورک، نقش تعیین کننده‌ای در تسلیم تهران، پایتخت دولت تورکی قاجاری به گروه‌های مسلح ارمنی و لور و مازنی و فارس و گیلک و ....، در مقیاس بزرگ‌تر تحویل حاکمیت سیاسی ایران به تاجیک‌ها - فارس‌ها و رژیم ضد تورک پهلوی، رسمیت انحصاری زبان فارسی و آغاز و اِعمال سیاست دولتی فارس‌سازی تورکان در ایران داشتند. در ادبیات سیاسی ایرانی و آزربایجانی، هر گاه که مشروطه‌خواه گفته می‌شود، معمولاً مراد منسوبین به این دسته‌ی مشروطه‌طلبان افراطی است. از برجسته‌ترین نمونه‌های مشروطه‌طلبان افراطی تورک، تقی‌زاده، دیگر سران انجمن‌های آزربایجان در تهران و تبریز، حیدرخان عموغلو، کسروی و ... می‌باشند.

«مشروطه‌خواهان معتدل» کسانی بودند که به فرهنگ‌سازی، رفورمیسم، اعتراضات سازنده و به دور از خشونت، و نافرمانی مدنی مانند تظاهرات و تحصن و فعالیت‌های مطبوعاتی اعتقاد داشتند. آن‌ها که متاثر از حرکت مشروطیت عوثمان‌لی بودند از وجه آزادی‌خواهانه و دموکراتیک و قانون‌مدار مشروطه‌طلبی در تورک‌ایلی و ایران هم حمایت می‌کردند. این گروه مردم‌گرا به لحاظ هویت ملی خود را تورک می‌دانستند و در عرصه‌ها‌ی ادبی، فرهنگی و سیاسی در ارتباط تنگاتنگ با قلمروی عوثمان‌لی و قفقاز بودند. آن‌ها مطلقاً از قومیت‌گرائی فارسی، هویت ملی ایرانی، باستان‌گرائی و دشمنی با اقتدار و حاکمیت سیاسی تورک در ایران به دور بوده و با ساقط کردن تورک‌ها از اقتدار سیاسی ایران ابداً موافق نبودند. بسیاری از مشروطه‌خواهان تورک معتدل از نسل اول تورک‌گرایان مودرن و دموکراتیک در ایران- تورک‌ایلی هستند.

از آنجا که منظور از مشروطه‌خواه اغلب منتسبین به دسته‌ی اول یعنی مشروطه‌طلبان افراطی است، برای جلوگیری از سوء تفاهم، بهتر است مشروطه‌خواهان معتدل تورک را تورک‌گرایانی که حامی خواست‌های آزادی‌خواهانه‌ی مردم و رفورم‌های دموکراتیک حاکمیت در دوره‌ی قاجاری بودند نامید. از نمونه‌های برجسته‌ی این‌گونه تورک‌گرایان حامی مشروطه‌طلبی معتدل تورک، جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورومی مجدالسلطنه ، حاجی بیگ میرزه آقا بلوری، ابوالفتوح عُلوی خلخالی، معلم فیضی سرابی تبریزی، اسدالله ممقانی و ....، و بسیاری از مقامات قاجاری و در راس آن‌ها مظفرالدین شاه قاجار می‌باشند. در عرصه‌ی هویت ملی، وجه مشترک این افراد اعتقاد به هویت ملی و یا قومی تورک و یا اقلا عدم اعتقاد به هویت ملی ایرانی فارس‌محور مشروطه‌طلبی افراطی است.  

مبارزینی چون خیابانی و امثالهم که اساساً به وجود ملتی بنام تورک اعتقاد نداشتند و هویت ملی تورک را انکار می‌کردند و معتقد به و به شدت مدافع هویت ملی ایرانی فارس‌محور بودند، در دسته‌ی دوم (مشروطه‌خواهان معتدل) جای نمی‌گیرند. اما به راحتی در جرگه‌ی گروه اول (مشروطه‌طلبان افراطی) جای می‌گیرند  ....

در یک صد سال گذشته تاریخ‌نویسی‌های ایرانی و آزربایجانی، ناسیونالیسم‌های ایرانی و آزربایجانی، جریانات پان‌ایرانیستی و آزربایجان‌گرائی استالینیستی، چپ ایرانی و ....، دسته‌ی دوم و یا مشروطه‌خواهان معتدل دارای شعور ملی تورک و تورک‌گرایان رفورمیست را تخریب و به صورت پان‌تورکیست معرفی کرده؛ دسته‌ی اول و یا مشروطه‌طلبان افراطی و فاقد شعور ملی تورک را تقدیس و به عنوان قهرمانان ملی تقدیم نموده ‌است.

No comments:

Post a Comment