بهار تورکیزبانان ایران ٭
۱۳ بهمن
۱۳۹۶
آغاز خبر:
بعد از ١١۰ سال سکوت، اولین همایش تورکیزبانان ایران ۲۷ ژانویه در شهر تهران برگزار شد. از این همایش به عنوان «بهار تورکان» ایران یاد میشود. در یک هفتهای که از این همایش میگذرد تورکان ایران برای اولین بار در گقتوگو با رسانههای خارجی درخواستهای فرهنگی و ملی خود را مطرح میکنند. رویدادی که تا این مدت ممنوع بوده و مورد پیگرد قضایی قرار میگرفت.
برگزاری اولین همایش تورکیزبانان ایران در تهران، پس از ١١۰ سال ممنوعیت و پیگردهای شدید دولتی از فعالیتهای تورکان، رویداد مهمی برای تورکان این کشور است. در این سالها، تورکان ایران که بر اساس آمار غیر رسمی نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند، اجازهی تبلیغ و ترویج زبان و ادبیات تورکی را نداشتند. اما از زمان شروع زمامداری روحانی در ایران، چنین فرصتی برای تورکیزبانان و هم شهروندان دیگر اقوام این کشور به وجود آمده است: در همایش تورکیزبانان، نمایندهگان استانهای تورکنشین ایران (آزربایجان شرقی، آزربایجان غربی، اردبیل، زنجان، همدان، مرکزی، قزوین، البورز، تهران، قوم، گیلان، کوردستان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، لورستان، اصفهان، فارس، خوزستان، کرمان، سمنان، بوشهر، هرمزگان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، مازندران، گلستان) در مرکز فرهنگی بینالمللی تهران دور هم آمدند و در کنار شعرخوانی در بارهی دوستی ملل نیازها و خواستههای فرهنگی خود را هم مطرح کردند.
این بهار سیاسی و اجتماعی تازه از سوم ماه می سال گذشته شروع شد و حال همهی تورکیزبانان نشانههای آن را میبینند. آغاز این تحولات را باید سوم ماه مه ۲۰۱۷ دانست که قصر ملی ایران میزبان نمایندهگان شهرهای تورکنشین کشور بود. آنها دعوت شده بودند تا در بارهی نیازها و درخواستهای خود و در راستای بهبود وضع فرهنگی و زبان مادریشان اظهارنظر کنند. به گفتهی خانم نارین باشقورتاران[1] کسی باور نمیکرد: «همه با تردید به همدیگر مینگریستیم که این حقیقت دارد یا دامیست برای پاکسازی دوبارهی تورکان. اما نیازهای خود را بیان کردیم و حال میبینیم که آهسته آهسته آن درخواستهای ما جامهی عمل میپوشد».
باشقورتاران میگوید: «در این درخواست همینطور نوشتیم که امسال یک صد و نهمین سالگرد تاسیس مدرسهی تورک قریهی بالاو – بالوو اورمیه - سال ١٩٠٩، یک صد و سومین سالگرد تاسیس مدرسهی تورک «اتحاد و ترقی اسلام» در شهر ساووجبولاق موکری آزربایجان (بعدها مهاباد) - نیسان سال ١٩١٥، و یک صدمین سالگرد تاسیس مدرسهی تورک «خئییر یوردو – صلاحیه» در اورمیه - ۲٥ ماه آگوست ١٩١٨ (دوم شهریور ١٢٩٧)، سه نخستین مدارس مودرن تورک در ایران است[2]. ما درخواست کردیم که یکی از این روزها را به عنوان جشن ملی در اورمیه، در زادگاه این رویدادهای کلیدی فرهنگ و ادبیات تورک برگزار کنیم و تورکان ایران را دوباره به هویت و زبان مادری خود دلگرم سازیم». نارین باشقورتاران، از سال ۱۹۹۴ تا حال به خاطر فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی خود در لیست سیاه قرار داشت و اجازهی کار در سازمانهای دولتی را نداشت. او به پنج سال زندان محکوم، ولی به خاطر داشتن کودک نوزاد عفو شده است. خانم باشقورتاران میگوید: «حال که فضا باز شده و آزادی سخن گفتن از نیاز و طلبات ملی خود داریم، شادمان هستیم. اما چشمانمان پر اشک است و جوانیمان از دست رفته است». او میپرسد: «چه کسی پاسخ این همه درد و داغ و بدنامشدنهای ما را خواهد داد؟». رئیسجمهور جدید ایران، فضای کشور را به کلی تغییر داده است و فضای فرهنگی قابل مقایسه با یک سال پیش نیست. به گفتهی او همایش سراسری تورکان ایران مقدمهی این تغییرات است.
در همایش تورکیزبانان ایران جای نمایندهگان فرهنگی ایلات تورک، خالی بود. آرسلان قاینارجا[3] با طرح این موضوع در همایش از حال تورکیزبانان ایلات جویا شده است. به گفتهی او «در ایران که مهد ادبیات تورک است و چهرههای برجستهی ادبیات تورک مثل جهانشاه، ختایی، هیدجی، شهریار، تلیم خان، ماذون قشقایی، دده گؤیچهک باهارلی، دده کاتب و .... زادهی این کشورند، حتی یک مدرسهی تورک باقی نمانده و همهی مدرسههای تورک درهایشان بسته شده است. از این شاعران بسیاری بین تورکان آسیای میانه و آسیای صغیر شناخته شدهاند». آرسلان قاینارجا در این گفتوگو از کانونهای نویسندهگان ایران و تورکیه و جمهوری آزربایجان انتقاد میکند که شاعر و نویسندهگان تورکینویس ایران را نادیده میگیرند و با هر بهانهای آنها را به عضویت نمیپذیرند.
در این همایش اعلام شد که در عین حال در ایران بیش از ۵۰٠۰ شاعر و نویسندهی تورکیزبان فعالیت میکنند که صاحب کتاباند. کتابهایی که خود با هزینهی شخصی در حدود چند صد نسخه منتشر و بین خوانندهگان توزیع کردهاند.
در
این همایش همین طور درخواست شده که تورکان ایران باید مجلهای ماهانهای در سطح سراسری
و ملی داشته باشند تا روابط بین تورکان کشور را تقویت دهد.
درخواستهای تورکیزبانان ایران:
–
برداشتن
ویزا یا روادید سفر به کشورهای همزبان تورکیه و آزربایجان.
–
اعلام
شدن زبان تورکی به عنوان زبان رسمی سراسری دوم دولت مرکزی در ایران
–
راهاندازی
مدرسههای تورکی بسته شده
–
تاسیس و
انتشار مجلهای تورکی در سطح ملی
–
اختصاص یکی
از دهها شبکهی تلویزیون دولتی به زبان تورکی
–
برگزاری
همایشهای سراسری در همهی شهرهای تورکنشین
–
برگزاری
همایشهای فرهنگی با همزبانان دیگر
–
برگزاری
همهپرسی سراسری بین استادان و ضیائیان مدرسهها و بررسی مشکلات محلههای تورکنشین
و رسیدهگی به نیازهای آنها از طریق مرکزهای فرهنگی و سازمانهای دولتی
–
آسان شدن
انتقال کتابهای تورکی از تورکیه و جمهوری آزربایجان از راههای زمینی و کاهش
مقررات گمرکی و نیز تسهیل رساندن کتاب از طریق پوستخانههای دولتی با هزینهی پایینتر
نسبت به سایر کالاها
–
اختصاص
بودجهی دولتی برای تولید و انتشار کتابهای درسی و آموزشی تورکی
–
تبادل
کتاب بین تورکان کشورهای همسایهی ایران و تورکیه و آزربایجان
–تقویت مرکزهای فرهنگی تورکان
در شهرهای تورکنشین
- انتخاب
رئیسان کاردان و دلسوز ملت در مراکز فرهنگی تورک
–
افزایش
تعداد نویسندهگان و شاعران تورک ایرانی در اتحادیهی نویسندهگان ایران
–
بازگرداندن
پیکرههای جمشیدخان سوباتایلی افشار اورومی – مجدالسلطنه و تقی رفعت و ... و معرفی
الگوهای جدید فرهنگی و تاریخی تا جوانان تورک به آنها بنگرند و به فرهنگ و تاریخ
خود رو آورند
–
بزرگداشت
از استادان دانشگاه و دانشمندان تورک که سهم ارزنده در ارتقای جامعه و فرهنگ خود
داشتهاند
–
سفید
کردن نامهای چهرههای فرهنگی تورک که بیهوده بدنام و ممنوع از صحبت در رسانهها
شدهاند و بیکار و خانهنشین شدهاند
–
برگزاری
بزرگداشت سزاوار از چهرههای مهم تورک در همهی شهرهای تورکنشین
–
باز شدن
مدرسههای تورکی به نام چهرههای مهم تورک
–
بازنشر
همهی آثار نویسندهگان و شاعران تورک
-اجازهی نامگذاری سنتی
تورکی و غیر فارسی
–
تاسیس و
فعال کردن انتشارات تورکی در شهرهای تورکنشین
–
حذف تطبیقسازی
مدرکهای دانشگاههای تورکیه و آزربایجان در ایران
–
تربیت
آموزگاران تورک در دانشگاههای تورکیه و آزربایجان و بالا بردن دانش و مهارت
استادان دانشگاهها و آموزگاران مدرسههای تورکان
–
برگزاری
مسابقههای داستانهای کوتاه، رمان و شعر در سطح شهری و جمهوری
–
بالا
بردن کیفیت چاپ کتاب و افزایش کتابهای تورکی
– دادن گذرنامه (پاسپورت) و مقام شهروندی به تورکانی که از تورکیه و آزربایجان برگشتهاند و در زادگاه خود در ایران بی مدرک سرساناند.
پایان
خبر
---------------------------------------------------------------------------------
٭
این یک نوشتهی طنز است.
اخیرا
یک خبر بسیار مهم به نام «بهار تاجیکزبانان ازبکستان» در رادیو زمانه در بارهی
برگزاری اولین همایش تاجیکزبانان در ازبکستان درج شده است. در این همایش که در
تاریخ اوزبکستان سابقه ندارد، استادان و شعرا و نویسندهگان تاجیک در گقتوگو با
رسانههای داخلی و خارجی درخواستهای فرهنگی و ملی خود را مطرح کردهاند. رویدادی
که تا این مدت ممنوع بوده و مورد پیگرد قضایی قرار میگرفت.
https://www.radiozamaneh.com/379824
من
در این خبر رادیو زمانه، کلمات «تاجیک» و «اوزبکستان» و نام شعرا و نویسندهگان
تاجیک ... را به ترتیب با «تورک» و «ایران» و نام شعرا و نویسندهگان تورک و ... عوض
کردم، یعنی آن را به نوعی بومیسازی کرده به شرایط ایران انطباق دادم. و بدین
ترتیب، یک خبر جدی، به نوشتهای طنز تبدیل شد. زیرا وضعیتی که تورکان ایران در حال
حاضر در آن زندهگی میکنند (داشتن نصف جمعیت، اما محروم بودن از نظام تحصیلی تورک
و مدارس تورک، رسمی نبودن زبان تورکی، ....)، به واقع طنزی تلخ، حتی یک مسخرهگی
آبسورد است. این خبر همچنین درجهی عقبماندهگی دولت ایران و جامعهی فارس-که ملت
تورک را از حقوق انسانی و ملیاش محروم کرده است- را از ذهنیت عصر ما و آنچه در
منطقه میگذرد نشان میدهد. البته این وضعیت دیر نخواهد پائید. هم نظام تحصیلی
تورک ایجاد خواهد شد و زبان تورکی یکی از دو زبان رسمی دولت مرکزی خواهد گردید. و
هم از مسببین و مسئولین تاریخی این مسخرهگی آبسورد و در راس آنها دولت ایران و
نخبهگان و روشنفکران و سیاسیون فارس و خائن تورک که در ایجاد آن سهیم بودند و یا
در مقابل آن تسلیم شدند، حساب باز خواسته خواهد شد. مئهران باهارلی
---------------------------------------------------------------------------------
۱۳ بهمن ۱۳۹۶
بهار فارسیزبانان ازبکستان
شهزاده سمرقندی
بعد از ۳۰ سال سکوت اولین همایش فارسیبانان ازبکستان ۲۷ ژانویه در شهر تاشکند برگزار شد. از این همایش به عنوان «بهار تاجیکان» ازبکستان یاد میشود. در یک هفتهای که از این همایش میگذرد تاجیکان ازبکستان برای اولین بار در گقتوگو با رسانههای خارجی درخواستهای فرهنگی و ملی خود را مطرح میکنند. رویدادی که تا این مدت ممنوع بوده و مورد پیگرد قضایی قرار میگرفت. درباره این همایش با برخی از صاحبنظران گفتوگو کردهایم.
گزارش و گفتوگوهای زمانه از این تحولات را در پی میخوانید:
برگزاری اولین همایش فارسی زبانان ازبکستان در تاشکند، پس از ۳۰ سال ممنوعیت و پیگردهای
شدید دولتی از فعالیتهای تاجیکان، رویداد مهمی برای تاجیکان این کشور است. در این
سالها، تاجیکان ازبکستان که بر اساس آمار غیررسمی نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند،
اجازه تبلیغ و ترویج زبان و ادبیات فارسی را نداشتند. اما از زمان شروع زمامداری
شوکت میرضیایف در ازبکستان، چنین فرصتی برای فارسیزبانان و هم شهروندان دیگر
اقوام این کشور به وجود آمده است: در همایش فارسیزبانان، نمایندگان ولایات تاجیکنشین
ازبکستان (فرغانه، سرخان دریا، قشقه دریا، تاشکند، سمرقند، بخارا، نوایی و جیزخ)
در مرکز فرهنگی بینالمللی تاشکند دور هم آمدند و در کنار شعرخوانی درباره دوستی
ملل نیازها و خواستههای فرهنگی خود را هم مطرح کردند.
در باره این همایش و شیوه برگزاری آن با دلشاد فرهادزاد، شاعر و استاد دانشگاه سمرقند گفت و گویی انجام داده ایم که می توانید در اینجا گوش دهید:
امینه شرفالدینوا، از فعالان اجتماعی سمرقند، معتقد است این بهار سیاسی
و اجتماعی تازه از سوم ماه می سال گذشته شروع شد و حال همه فارسیزبانان نشانههای
آن را میبینند.
آغاز این تحولات را باید سوم ماه مه ۲۰۱۷ دانست که قصر ملی
ازبکستان میزبان نمایندگان شهرهای تاجیکنشین کشور بود. آنها دعوت شده بودند تا
درباره نیازها و درخواستهای خود را در راستای بهبود وضع فرهنگی و زبان مادری شان
اظهارنظر کنند. به گفته خانم شرفالدینوا کسی باور نمیکرد: «همه با تردید به همدیگر
مینگریستیم که این حقیقت دارد یا دامیست برای پاکسازی دوباره تاجیکان.» اما نیازهای
خود را بیان کردیم و حال میبینیم که آهسته آهسته آن درخواستهای ما جامه عمل میپوشد.
شرفالدینوا میگوید: «در این درخواست همینطور نوشتیم که ۲۷ ماه آوریل آینده صد و
چهلمین سالگرد صدرالدین عینی، سردفتر ادبیات تاجیک است، ما درخواست کردیم که این
روز جشن ملی در بخارا، در زادگاه این چهره کلیدی فرهنگ و ادبیات تاجیک، برگزار کنیم
و تاجیکان بخارا را دوباره به هویت و زبان مادری خود دلگرم سازیم.»
امینه شرفالدینوا، از سال ۱۹۹۴ تا حال به خاطر فعالیتهای
فرهنگی و اجتماعی خود در لیست سیاه اسلام کریموف قرار داشت و اجازه کار در سازمانهای
دولتی را نداشت. او به پنج سال زندان محکوم شده ولی به خاطر داشتن کودک نوزاد عفو
شده است. خانم شرفالدینوا می گوید: «حال که فضا باز شده و آزادی سخن گفتن از نیاز
و طلبات ملی خود داریم شادمان هستیم، اما چشمانمان پر اشک است و جوانیمان از دست
رفته است.»
او میپرسد: «چه کسی پاسخ این همه درد و داغ و بدنامشدنهای ما را
خواهد داد؟»
به این گفتوگو با امینه شرافالدینوا میتوانید در اینجا گوش دهید:
اصلالدین قمرزاده یکی از چهرههای فرهنگی ازبکستان میگوید که رئیسجمهور
جدید ازبکستان، شوکت میرضیایف، فضای کشور را به کلی تغییر داده است و فضای فرهنگی
قابل مقایسه با یک سال پیش نیست. به گفته او همایش سراسری تاجیکان ازبکستان مقدمه
این تغییرات است.
در همایش فارسی زبانان
ازبکستان جای نمایندگان فرهنگی بخارا، از بزرگترین شهر تاجیکنشین ازبکستان خالی
بود.
اصلالدین قمرزاده با ظرح این موضوع در همایش از حال فارسیزبانان
بخارا جویا شده است. به گفته او در بخارا تنها یک مدرسه فارسی-تاجیکی در ده “پیش
کوه” ولایت کوهستانی بخارا باقی مانده و دیگر همه مدرسهها درهایشان بسته شده است.
بخارا که مهد ادبیات معاصر تاجیک است و چهرههای برجستهای ادبیات
معاصر تاجیک مثل صدرالدین عینی، جلال اکرامی و پیرو سلیمانی و محمدجان شکوری زاده
این شهرند، در حال حاضر تنها پنج نفر شاعر و نویسنده دارد که هیچ کدام از آنها در
همایش روز شنبه حضور نداشتند.
از این شاعران اسد گلزاده، هدیه رجبوا و تاجی تاجی زاده که تربیت دیده
بخش زبان و ادبیات دانشگاه دولتی سمرقند اند، بین تاجیکان آسیای میانه شناخته شدهاند.
اسد گلزاده، تنها شاعر فارسیزبان ازبکستان است که عضو اتحادیه نویسندگان
ازبکستان است.
اسد گلزاده حدود ۸۰ سال سن دارد و در شهر بخارا به
سر میبرد.
اصل الدین قمرزاده در این گفتوگو از اتحادیه نویسندگان ازبکستان و تاجیکستان
انتقاد میکند که شاعر و نویسندگان فارسینویس ازبکستان را نادیده میگیرند و با
هر بهانهای آنها را به عضویت نمیپذیرند.
در این همایش اعلام شده که در عین حال در ازبکستان بیش از ۵۰۰ شاعر و نویسنده فارسیزبان
فعالیت میکنند که صاحب کتاب اند. کتابهایی که خود با هزینه شخصی در حدود چند صد
نسخه منتشر و بین خوانندگان توزیع کردهاند.
در این همایش همین طور درخواست شده که تاجیکان ازبکستان باید مجلهای
ماهانهای در سطح ملی داشته باشند تا روابط بین تاجیکان کشور را تقویت دهد.
به گفتوگو با اصلالدین قمرزاده میتوانید در این جا گوش دهید:
درخواست فارسیزبانان ازبکستان:
– برداشتن ویزا یا روادید سفر به کشور همزبان تاجیکستان
– اعلام شدن زبان فارسی تاجیکی به عنوان زبان رسمی دوم در
ازبکستان
– راهانداری مدرسه های فارسی بسته شده
– تاسیس و انتشار مجله ای فارسی در سطح ملی
– اختصاص یکی از ده شبکه تلویزیون دولتی به زبان فارسی تاجیکی
– برگزاری همایش های سراسری در همه شهرهای تاجیک نشین
– برگزاری همایش های فرهنگی با همزبانان دیگر
– برگزاری همه پرسی سراسری بین استادان و ضیائیان مدرسه ها و
بررسی مشکلات محله های تاجیک نشین و رسیدگی به نیازهای آنها از طریق مرکزهای فرهنگی
و سازمان های دولتی
– آسان شدن انتقال کتاب های فارسی از تاجیکستان از راه های
زمینی و کاهش مقررات گمرکی و نیز تسهیل رساندن کتاب از طریق پستخانه های دولتی با
هزینه پایین تر نسبت به سایر کالاها
– اختصاص بودجه دولتی برای تولید و انتشار کتاب های درسی و
آموزشی
– تبادل کتاب بین تاجیکان و ازبکان دو کشور همسایه ازبکستان
و تاجیکستان
– تقویت مرکزهای فرهنگی تاجیکان در شهرهای تاجیک نشین
-انتخاب رئیسان کاردان و دلسوز ملت در مراکز فرهنگی تاجیک
– افزایش تعداد نویسندگان و شاعران تاجیک ازبکستانی در اتحادیه
نویسندگان تاجیکستان
– بازگرداندن پیکرههای رودکی و جامی و نوای و معرفی الگوهای
جدید فرهنگی و تاریخی تا جوانان تاجیک به آنها بنگرند و به فرهنگ و تاریخ خود رو
آرند
– بزرگداشت از استادان دانشگاه و دانشمندان تاجیک که سهم
ارزنده در ارتقای جامعه و فرهنگ خود داشته اند
– سفید کردن نامهای چهرههای فرهنگی تاجیک که بیهوده بدنام
و ممنوع از صحبت در رسانهها شدهاند و بیکار و خانهشین شدهاند
– برگزاری بزرگداشت سزاوار از صدرالدین عینی در ۲۷ ماه آوریل به مناسبت ۱۴۰-مین سالگرد تولد این
چهره مهم تاجیک در همه شهرهای تاجیکنشین و به ویژه در بخارا، زادگاه استاد عینی،
به ویژه در ساکتره، که حالا ابگار و خراب است و نیازمند ترمیم مفصل است
– باز شدن مدرسههای فارسی تاجیکی به نام صدرالدین عینی در
شهر بخارا
– بازنشر همه آثار صدرالدین عینی به دو زبان، زبانهای فارسی
تاجیکی و ازبکی و احیا کردن مرکز عینی در بخارا
-اجازه نامگذاری سنتی بدون «اوف» و «آوا»ی روسی
– تاسیس و فعال کردن انتشارات فارسی تاجیکی در شهرهای تاجیکنشین
– حذف تطبیقسازی مدرکهای دانشگاههای تاجیکستان در
ازبکستان
– تربیت آموزگاران تاجیک در دانشگاههای تاجیکستان و بالا
بردن دانش و مهارت استادان دانشگاهها و آموزگاران مدرسههای تاجیکان
– برگزاری مسابقههای داستانهای کوتاه، رمان و شعر در سطح
شهری و جمهوری
– بالا بردن کیفیت چاپ کتاب و افزایش کتابهای فارسی تاجیکی
– دادن گذرنامه (پاسپورت) و مقام شهروندی به تاجیکانی که از تاجیکستان
برگشته اند و در زادگاه خود در ازبکستان بی مدرک سرسان اند.
[1] باشقورتاران: روستایی در
بخش شیرینسو، کورهنگ (کبودرآهنگ)، استان همدان، تورکایلی
[2] مدرسهی تورک بالاو
(بالوو، بالو) اورمیه - ١٩٠٩، از نخستین مدارس مودرن و ملی تورک در تورکایلی و ایران
https://sozumuz1.blogspot.com/2022/07/blog-post_97.html
٩٨مین
سالگرد تاسیس مدرسهی تورک خیر یوردو (خئییر - خئیر یوردو، صلاحیه) اورمیه و ١٠٧
مین سالگرد مدرسهی تورک بالو و یادی از حاجی میرزا فضل الله مجتهد اورمولو
[3] قاینارجا (غینرجه): نام
روستایی در بخش مرکزی، شهرستان خنداب، استان مرکزی، تورکایلی
No comments:
Post a Comment