صحنه‌ای از کشتار تورک‌ها در باکو توسط فدائیان ارمنی
به روایت ابوالقاسم امین الشرع خویی
حاضیرلایان: مئهران باهارلی
رفتار بی‌رحمانه‌ی ارامنه و روس‌ها با جماعت مسلمانان [تورک‌ها] بادکوبه [باکو]
و در این موقع انقلابات و فتنه‌ی روسیه، قوشون بولشویک بر سر بادکوبه [باکو] هجوم کرده و بعد از جنگ و جوشی بر مسلمانان [تورک‌های] آن صفحه مستولی شده، چندین هزار مسلمانان [تورک‌ها] را بر خاک هلاک ریختند. و بعد از آن‌ها جماعت ارامنه نیز استیلاء یافته و کردند آن چه را که در تاریخ‌ها نشان داده نشده است.
شخصی ایرانی در همان فتنه در بادکوبه [باکو] بوده و پای‌شکسته و پریشان‌حال خود را به خوی برسانید. وی حکایت می‌کرد که:
«ما قریب سی‌صد نفر ایرانی در کاروان‌سرایی منزل داشتیم که جمع کثیری از «فدایی‌ها»[ی ارمنی] بر سر وقت ما ریخته و ما را لخت کرده، هر چه داشتیم، از پول و ساعت و اسباب همه را گرفته، پس ما را به نظمیه درآوردند. و بعد از استنطاق، رخت و پَخت ما را هم از ما گرفته و از نظمیه بیرون آورده، گفتند: «حالا شما باید به قومیته‌ای که نزدیک دریا منزل‌گاه داشتند بروید، تا از آن جا بلیت آزادی به شما داده و مرخص بنمایند». ما به خیال این که حقیقتاً در قومیته به ما بلیت آزادی خواهند داد، رو به آن جا شب همی‌رفتیم.
ولیکن توفنگ‌چیان فدایی [ارمنی] از یمین و یسار ما دو جرگه همی‌آمدند. چون در میان باغات که سر راه ما بود رسیدیم، در آن بین یک مرتبه فدایی‌ها[ی ارمنی] بر ما شلیک کرده و جماعت را مانند برگ بید بر زمین بر زیر هم‌دیگر بریختند». می‌گفت: «چند فقره توفنگ‌ها را فشنگ کرده، مجدداً احتیاطاً شلیک کردند. چندان که دوازده تیر گلوله بر بدن من رسیده بود و تمام استخوان ساق را خرد خرد کرده بودند. پس ارمنی‌ها هورایی کشیده برفتند.
و به فاصله‌ی ربع ساعتی دیدم اتومبیلی آمده. چون به نزدیک اجساد کشته‌گان رسیدند، ایستاده و پیاده [شده] از حال آن‌ها یک یک تفتیش همی‌کردند. معلوم شد که انگلیس‌ها بودند. آمده‌اند تا ببینند که اگر کسی نمرده، وی را به جُثّه‌خانه برده مفاتحه بنمایند. از آن همه جماعت، چهار نفر نمرده بودیم. ما را با خود حمل کرده و به مریض‌خانه بردند. و دو نفر از ما هم در مریض‌خانه فوت شده، دو نفر از آن سی‌صد نفر صحت یافتیم. ولی پایم شکست و سقط شده بود».
این بود وضع رفتار بی‌رحمانه‌ی ارامنه و روس‌ها با جماعت مسلمانان [تورک‌ها]. «رَبُّ انْصُرْنَا عَلِی الْقَوْمِ الکافرین».
منبع:
تاریخ تهاجمات و جنایات ارامنه، اسماعیل سیمیتقو و سردار ماکو در آزربایجان. تالیف ابوالقاسم امین الشرع خویی (میرزا ابوالقاسم بن اسدالله طسوجی خوئی) (۱۸۶۱-۱۹۳۰ م.). ویرایش، مقدمه، لغت‌نامه و بازنویسی مئهران باهارلی
No comments:
Post a Comment