آلقام: فارس‌ین قاپازی تورک‌ون سری‌نده‌ - سؤیله‌نمه‌ز ایدی سؤز تورک دیلی‌نده

آلقام (قدرشناسی، قدردانی)

فارس‌ین قاپازی تورک‌ون سری‌نده‌ - سوخموشدو تورک‌و بیر دار چووالا

سؤیله‌نمه‌ز ایدی سؤز تورک دیلی‌نده - تورک‌جه‌ آلینماز اولموشدو قآلا

 ییرمینجی یوزایلین باشی‌ندا قافقاسیادا فارس‌جا و عرب‌جه‌نین تورک‌جه‌نی گئری‌له‌تمه‌سی؛ تورک‌جه‌نین ده‌یه‌رسیزله‌شمه‌سی و قول‌لانیلماماسی؛ آنادولودان گه‌له‌ن تورک‌له‌رین بورادا «شلاله» ‌آدی‌ندا تورک‌جه ‌بیر ده‌رگی یایین‌لاییپ تورک‌جه‌نی دیرچه‌لتمه‌سی و تورک‌جه ‌یازمانی یایقین‌لاشدیراراق اینجه، اه‌ل‌وئریش‌لی آری و قولای بیر تورک‌جه ‌اولوشدورمالاری‌نا اؤودو و آلقام.

موللا نصرالدین، ١٥ صفرالمظفر ١٣٣٢، نومره ‌٢٩.  ٣٠ آرالیق ١٩١٣

قدر آنلاماق

(کئف‌سیز)

ییرمینجی عصرین اوّل‌له‌ری‌نده‌

دوشموشدو ملّت بیر غم‌لی حالا

جهلین لواسی اسلام اه‌لی‌نده

یئتمیشدی وحشت حدِّ کمالا

فارس‌ین قاپازی تورک‌ون سَری‌نده

ملّت گئدیردی دیل‌سیز زوالا

اعراب زه‌نگین دیل اه‌ل‌له‌ری‌نده

سوخموشدو تورک‌و بیر دار چووالا

قافقاسییانین اسلام ایلی‌نده

دوْنموش اهالی به‌نزه‌ردی لالا

سؤیله‌نمه‌ز ایدی سؤز تورک دیلی‌نده

تورک‌جه‌ آلینماز اولموشدو قآلا

عوثمان‌لی‌لاردان بیر تورکِ زنده

امدادا قوشدو ایشبو محالا

دوغدو گونه‌ش ته‌ک ظلمت ایچی‌نده

پارلاتدی بیر نور آدی «شلاله»

بیر جادّه ‌آچدی دیل باره‌سی‌نده

کیم گه‌لمه‌ز ایدی هرگز خیالا

بیر دیل یاراتدی چوخ اینجه‌ ساده

هم اه‌ل‌وئریش‌لی شرقه‌ شمالا

آلامی کلّاً قیلدی ازاله‌

احسن «شلاله»! آخ سه‌ن «شلاله»!

 

سؤزلوک Sözlük

آریArı : خالص، سره

آلقامAlqam : قدردانی، قدرشناسی

آلقیشAlqış : تشویق، و برانگیختن کسی با سخنان و رفتارها و اعمال خوشایند

اه‌ل‌وئریش‌لیElvérişli : کارآ و مفید و مناسب

اولوشدورماOluşdurma : پدید آوردن

اؤودوÖvdü : تشکر و سپاس

اؤوگۆÖvgü : مدح، تقدیر

ایسلام ایلیİslam ili : سرزمین مسلمانان

ایسلامİslam : مسلمان‌ها

ایشبوİşbu : اوشبو، این، همین

ایلİl : سرزمین

اینجهİnce : ظریف

چه‌پیک چالماقÇepik çalmaq : اه‌ل و یا آیا قارسماق، آلقیش‌لاماق آماجی ایله اه‌ل‌له‌ری‌نی بیربیری‌نه ووراراق سه‌س چیخارتماق، اه‌ل چیرپماق

ده‌یه‌رسیزله‌شدیرمهDeyersizleşdirme : بی ارزش کردن

دیرچه‌لتمهDirçeltme : احیا، دوباره زنده کردن و حیات دادن

قاپازQapaz : اه‌لین آیاسی ایله‌ بیری‌نین باشی‌نا وورما، کوفتن با کف دست به ‌سر شخص

قارسماقQarsmaq : اه‌ل و یا آیا قارسماق: آلقیش‌لاماق آماجی ایله اه‌ل‌له‌ری‌نی بیربیری‌نه ووراراق سه‌س چیخارتماق، اه‌ل چیرپماق، چه‌پیک چالماق

قآلا آلماقQâla almaq : سؤیله‌نه‌ن بیر شئیی سؤزده‌ن سایماق، جیددی‌یه ‌آلماق و اؤنه‌مسه‌مه‌ک

قوشماقQoşmaq : دویدن، شتافتن

قولایQolay : آسان و راحت

قول‌لانماQullanma : استفاده، به ‌خدمت در آوردن

گئری‌له‌تمهGériletme : عقب راندن، باعث پس‌رفت شدن

یایقین‌لاشدیرماYayqınlaşdırma : رایج و شایع کردن

ALQAM (Teqdir, Qedirşunaslıq)

FARS’IN QAPAZI, TÜRK’ÜN SERİNDE – SÖYLENMEZ İDİ SÖZ, TÜRK’ÜN DİLİNDE

Yirminci yüzilin başında Qafqasya’da Farsca ve Erebce’nin Türkce’ni gériletmesi, Türkce’nin deyersizleşmesi ve qullanılmaması, Anadolu’dan gelen Türklerin burada “Şelâle” adında Türkce bir dergi yayınlayıp Türkce’ni dirçeltmesi ve Türkce yazmanı yayqınlaşdıraraq ince, elvérişli, arı ve qolay bir Türkce oluşdurmalarına övdü ve alqam.

QEDİR ANLAMAQ

Kéfsiz

Molla Nesreddin Dergisi, Sayı 29, Aralıq 1913

Yirminci esrin evvelerinde

Düşmüşdü millet bir qemli hâla

Cehlin livâsı İslâm elinde

Yétmişdi vehşet hedd-i kemâla

Fars’ın qapâzı Türk’ün serinde

Millet gédirdi dilsiz zavâla

E’râb zengin, dil ellerinde

Soxmuşdu Türk’ü bir dar çuvâla

Qafqâsyâ’nın İslâm ilinde

Donmuş ahâli benzerdi lâla

Söylenmez idi söz Türk dilinde

Türkce alınmaz olmuşdu qâla

Osmanlılardan bir Türk-i zinde

İmdâda qoşdu işbu mahâla

Doğdu güneş tek zülmet içinde

Parlâdı bir nûr âdı “Şelâle”

Bir cadde açdı dil bâresinde

Kim gelmez idi hergiz xayâla

Bir dil yaratdı çox ince, sâde

Hem elvérişli şerqe şumâla

Âlâmı küllen qıldı izâle

Ehsen “Şelâle”! ax sen “Şelâle”!