مخالفت پیشه‌وری با ایده‌ی ممالک متحده‌ی ایران

 

مخالفت پیشه‌وری با ایده‌ی ممالک متحده‌ی ایران

 

مئهران باهارلی

 

«پروژه‌ی ممالک متحده‌ی ایران»: در سال ١٩٤٣ توسط سید ضیاء الدین طباطبائی مطرح شده‌ است. ظاهرا طرح ممالک متحده‌ی او نظامی فدرال مانند هندوستان را برای ایران پیشنهاد می‌کرد که ‌به‌ مراتب از نظام مشروطیت و فعلی دولت ایران مترقی‌تر و مودرن‌تر بود. اگرچه فعلا اطلاعات من در مورد این پروژه ‌به ‌سبب عدم دست‌رسی به ‌منابع و اسناد دست اول، محدود و ناقص، و اطلاعاتم در باره‌ی سید ضیاء هم، تکرار مکررات تاریخ‌نگاری یک‌جانبه‌ی ایرانی مخصوصا چپ‌گرا است که ‌وی را عامل انگلیس و .... معرفی می‌کنند. با اینهمه صرف پیشنهاد طرح ممالک متحده‌ی ایران از طرف سید ضیاء نشان می‌دهد که ‌او هر چند یک آنگلوفیل، نمی‌توانسته ‌پان‌ایرانیست و نژادپرست و .... باشد و اقلا در عرصه‌ی ملل و زبان‌ها، مواضعی مترقی و غیر نژادپرستانه ‌و غیر پان‌ایرانیستی داشته ‌است. در حالی‌که ‌ایران‌گرایان و چپ ایرانی که ‌با این طرح او مخالفت کردند و در راس آن‌ها پیشه‌وری، در این مورد موضعی ارتجاعی و نژادپرستانه‌ و هم‌سو با پان‌ایرانیسم داشتند.

مخالفت پیشه‌وری با ایده‌ی ممالک متحده‌ی ایران

١-سید جعفر پیشه‌وری که ‌در طول عمر پیش از حکومت ملی آزربایجان خود، یک ناسیونالیست ایرانی و میهن‌پرست ایرانی چپ با تمایلات باستان‌گرایانه ‌بود، در روزنامه‌های حریت و حقیقت و آژیر که ‌سردبیر هر سه‌ بود، همواره ‌با هرگونه ‌اختلافات زبانی و تباری میان «ملت ایران»، و با فدرالیسم، مخصوصا فدرالیسم زبانی و ملی مخالف بود. او در روزنامه‌ی آژیر که‌ در سال‌های ١٣٢٢ - تابستان ١٣٢٤ (تا آغاز ماجرای حکومت ملی آزربایجان توسط روسیه‌ی استالین) در تهران انتشار می‌یافت، با طرح مترقی «ممالک متحده‌ی ایران» سید ضیاء الدین هم که ‌نوعی فدرالیسم زبانی - قومی را برای ایران ترویج می‌نمود مخالفت کرده‌ است.

٢-در آن مقطع کومونیست‌های روسوفیل مانند پیشه‌وری به‌ این بهانه‌ که‌ سید ضیاء آنگلوفیل است، با فدرالیسم ملی و ایده‌ی جماهیر ممالک متحده‌ی ایران او مخالفت، از تمرکزگرایی دفاع و به‌ بهانه‌ی «تمامیت و لا یتجزی بودن ایران» ادعا می‌کردند که‌ «افکار تجزیه‌طلبی از طرف سید ضیاء و اعوانش تبلیغ می‌شود» و باید «از نشر افکار تجزیه‌طلبی سید و شرکاء او جلوگیری کرد». حال آنکه مگر هندوستان فدرالی که ‌انگلیس ایجاد کرد، بدتر و ناکارآمدتر از نظام اولترا متمرکز ایران است؟ عموما چپ ایرانی مانند دیگر طیف‌های ناسیونالیسم و ملی‌گرای ایرانی، همیشه ترس حقیقی و یا پارانویای تجزیه‌ی ایران را داشته است. پیشه‌وری هم به عنوان یک ناسیونالیست ایرانی چپ، مبتلا به این ناهنجاری بود. در حدی که از رضاشاه به خاطر جلوگیری از تجزیه‌ی ایران تشکر کرده و او را بدین سبب ستوده است.

٣-پیشه‌وری هرگز به هویت ملی تورک اعتقادی نداشت، هویت ملی انتخابی او ایرانی بود. به لحاظ سیاسی نیز وی همیشه یک تورک‌ستیز بود. بنابراین بدیهی است که تورک بودن و مصالح ملی تورک کوچک‌ترین نقشی در موضع‌گیری پیشه‌وری بر علیه پروژه‌ی ممالک متحده‌ی ایران سید ضیاء نداشته است. اما ایرانی بودن و هویت ملی ایرانی که پیشه‌وری معتقد به آن بود هم در این موضع‌گیری او بر علیه ممالک متحده‌ی ایران نقشی نداشت. زیرا اگر او واقعا و همانگونه که ادعا می‌کرد یک میهن‌پرست و پاتریوت ایرانی بود، می‌بایست مدافع نظام فدرالیستی در ایران باشد. اما نوشته‌جات و اسناد و منابع نشان می‌‌دهند که او تا ماجرای استالین ساخته‌ی حکومت ملی آزربایجان، با فدرالیسم مخصوصا فدرالیسم زبانی – ملی هم شدیدا مخالف بوده است. 

٤-واقعیت آن است که پیشه‌وری علی رغم آنکه یک ناسیونالیست و میهن‌پرست ایرانی چپ‌گرا بود، اما به شدت شخصی روسوفیل و متعصبانه حامی سیاست‌ها و منافع ملی روسیه‌ی شوروی بود و این وجه در تصمیم‌گیری‌هایش همیشه تعیین‌کننده بود. هنگامی که این دو خصلت او، ناسیونالیسم و میهن‌پرستی ایرانی و حمایت از سیاست‌ها و منافع ملی روسیه‌ی شوروی با هم تناقض پیدا می‌کردند، پیشه‌وری همیشه شق دوم یعنی حمایت از سیاست‌ها و منافع ملی  روسیه‌ی شوروی را انتخاب می کرد. در این مورد هم علی رغم آنکه پروژه‌ی ممالک متحده‌ی ایران سید ضیاء در تحلیل نهایی به نفع ایران بود و پیشه‌وری علی القاعده می‌بایست از آن حمایت می‌کرد، اما به سبب پیروی کورکورانه از سیاست‌های دولت شوروی و مقید بودن به تامین منافع ملی او، پیشه‌وری به مخالفت آن با آن برخاست. البته در این موضع‌گیری همانگونه که قبلا گفته شد پارانویای تجزیه‌ی ایران هم نقش داشت.

٥-چپ‌گرایان ادعا می‌کنند مساله‌ی فدراسیون ملی و ... را در ایران جریان و گروه‌های چپ برای اولین بار باب و همیشه ‌مدافعه‌ کرده‌اند. اما اکنون با دست‌رسی به ‌آرشیوها و منابع و اسناد و نشریات قدیم در اینترنت معلوم می‌شود که ‌وضعیت بر عکس بوده ‌است. بسیاری از گروه‌های گویا مترقی اولیه ‌مانند فرقه‌ی اجتماعیون عامیون، فرقه‌ی عدالت و فرقه‌ی کومونیست، فرقه‌ی سوسیالیست، بعدها حزب توده‌ی ایران (رهبران اغلب این تشکیلات را مانقورت‌های تورک تشکیل می‌داد)، اکنون حزب کومونیست کارگری، حزب چپ ایران، .... از موضعی ارتجاعی با ایده‌ی فدرالیسم – کونفدرالیسم – جماهیر زبانی - ملی مخالفت کرده‌ و می‌کنند. و بر عکس، دولت قاجار دارای نظام غیر متمرکز «ممالک محروسه» بود، و اشخاصی غیر چپ مانند دهخدا و سید ضیاء و .... مدافع ایده‌ی مترقی و مدنی «جماهیر ممالک متحده‌ی ایران» و «ممالک متحده‌ی ایران» بوده‌اند.

برای مطالعه‌ی بیشتر:

 

مخالفت پیشه‌وری با ایده‌ی ممالک متحده‌ی ایران

https://sozumuz1.blogspot.com/2023/03/blog-post_37.html

ستایش پیشه‌‌وری از رضا شاه‌‌ به ‌‌سبب آن که‌‌ نگذاشت ایران تجزیه ‌‌شود، به‌‌ روایت تاج الملوک همسر رضا شاه‌‌

https://sozumuz1.blogspot.com/2023/04/blog-post_10.html

پیشه‌وری و حکومت ملی آزربایجان در نفرت از تورکیه ‌در موضعی افراطی‌تر از حزب توده ‌قرار داشتند

https://sozumuz1.blogspot.com/2023/03/blog-post_27.html

دلائل مخالفت پیشه‌وری با قوای ملی تورک و تورک‌گرایان در قفقاز و تورک‌ایلی؛ و هویت ملی ایرانی و مواضع سیاسی غیر ملی خانواده‌ی پیشه‌وری

https://sozumuz1.blogspot.com/2023/02/blog-post_23.html

دهگان و پیشه‌وری، در روزنامه‌ی حقیقت، ناسیونالیست‌های ایرانی چپ بودند

(منتشر خواهد شد)

تبلیغ نام‌ها و مفاهیم پان‌ایرانیستی آذری، آذرستان و آذرآبادی توسط حکومت ملی آزربایجان

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/05/blog-post_19.html

عمل‌کرد حکومت ملی آزربایجان در فروپاشاندن هویت ملی تورک و توده‌ی تورک در ایران

http://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_28.html

دلائل عدم استقبال ملت تورک از حکومت ملی آزربایجان به‌عنوان یک پدیده‌ی ملی که‌هر تورک خود را اخلاقا به‌حمایت از آن موظف حس کند

https://sozumuz1.blogspot.com/2022/12/blog-post_12.html

کشتار و ویرانی‌های ارتش سرخ در اورمیه

http://sozumuz1.blogspot.com/2019/09/blog-post_28.html

ژنرال دوکتور پناهیان، رد ملت آزربایجان و زبان آزربایجانی، و قبول منطقه‌ی ملی تورک (تورک‌ایلی) توسط او

http://sozumuz1.blogspot.com/2016/04/blog-post_16.html

تورکييه ‌جومهورييه‌تی و ايران تورک‌له‌ری

https://sozumuz1.blogspot.com/2017/10/blog-post_57.html

نزاع سنی – شیعی، سیاست تفرقه ‌بیانداز و حکومت کن روسیه، سنی‌ستیزی دولت مشروطه‌ی ایران و کامنت تخریبی قا. تر.

https://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_11.html

واکنش بریتانیا و روسیه ‌به ‌ظهور هویت ملی تورک در نیمه‌ی اول قرن بیستم - ایجاد هویت آلترناتیو قومی آزربایجانی و هویت ملی آزربایجانی

https://sozumuz1.blogspot.com/2018/09/blog-post_24.html