عریضه‌ی دادخواهی تورک‌های ولایت ایروان در سال ١٩١٩ از ظلم و ستم دولت داشناک ارمنستان، نابود کردن میراث تاریخی و مدنی و دینی تورک و قتل عام و کشتار اهالی غیر نظامی صد و هفتاد روستای تورک منطقه
مئهران باهارلی
در این نوشته یک عریضه‌ی دادخواهی و مددطلبی نوشته شده توسط نماینده‌گان تورک‌های قوبرنیا (ولایت) ایروان از سال ١٩١٩ خطاب به هئیت وزرای دولت آزربایجان را معرفی کرده‌ام. در این فریادرسی، مولفین پس از ذکر ظلم و ستم دولت داشناک ارمنستان، نابود کردن میراث تاریخی و مدنی و دینی تورک‌های ولایت ایروان و قتل عام‌ها و کشتار بی‌رحمانه‌ی اهالی غیر نظامی بیش از صد و هفتاد روستای تورک منطقه، از جامعه‌ی دموکرات و هیت وزرای دولت آزربایجان التماس می‌کنند که به اسم انسانیت و اسلامیت به یاری و کومک آن‌ها بشتابند. زیرا در غیر این صورت صدها هزار انسان توسط دولت داشناک ارمنستان و مامورین آن نیست و نابود خواهند شد.
١- در آغاز قرن بیستم اهالی قوبرنیا (ولایت) ایروان در قفقاز اساسا مرکب از ارمنی و تورک، و طبق برخی منابع و ارزیابی‌ها اکثریت آن، (خود ایروان پایتخت فعلی ارمنستان تا اواخر نیمه‌ی اول قرن نوزده) تورک بود. به حدی که در پایان جنگ جهانی اول، به هنگام اعلام استقلال دولت ارمنستان، تورکی به همراه ارمنی و روسی به صورت یکی از سه زبان مکتوب رسمی دولتی بکار می‌رفت. با این همه در نتیجه‌ی عوامل گوناگون از جمله اشغال قفقاز توسط بولشویک‌ها - روس‌ها و غفلت و در بعضی موارد خیانت مقامات تورک جمهوری سوسیالیستی آزربایجان، کشتارها و دیپورت کردن‌ها و فراری دادن‌ها در اثر ظلم و تبعیض سیستماتیک و .... به مرور زمان تمام مناطق و روستاها و شهرهای تورک‌نشین در ارمنستان فعلی از سکنه‌ی تورک خالی و پاک‌سازی شد. به نحوی که امروز در جمهوری ارمنستان نفوس و اهالی تورک دیگر وجود ندارد و میراث تاریخی و مدنی و فرهنگی تورکی تماما تصفیه و زدوده شده است.
٢-روایت ارمنی از وقایع سال‌های جنگ جهانی اول و پیش از آن در منطقه، در هم‌سویی با ذهنیت صلیبی اوروپایی و ناسیونالیسم افراطی ایرانی - فارسی، تفسیر و قرائتی تماما یک‌جانبه، و در بسیاری موارد همراه با بازنویسی و وارونه‌نویسی تاریخ بر اساس تورک‌هراسی و تورک‌ستیزی و بنیادگرایی مسیحی و نژادپرستی آریایی و ... است. این روایت مخدوش و غیر علمی از جمله از یک طرف ظلم و ستم و قتل و کشتارها و تخریبات و خون‌ریزی‌ها و جنایاتی که ارمنیان در حق تورکان منطقه مرتکب شده‌اند را مخفی نموده و از طرف دیگر این موارد را به تورک‌ها، قربانیان واقعی فجایع مذکور منتسب کرده است. به همین سبب، بازیابی و نشر گسترده‌ی اسنادی مانند عریضه‌ی موضوع این نوشته، به نام روشن‌گری و حقیقت و علم و انسانیت، ضرورت کامل دارد.
مضمون عریضه‌ی استغاثه‌ی تورک‌های ولایت ایروان سال ١٩١٩:
مردم صاف‌دل بیش از صد روستای تورک که در قلمروی ارمنستان قرار داده شده بودند، تخریب و نابودی میراث تاریخ و مقدسات ملی و دینی خود توسط داشناک‌ها را فراموش کرده و گمان می‌کردند که می‌توانند در کنار دیوارهای فروریخته با جمع کردن کمی محصولات کشاورزی به حیات خود ادامه دهند.
اما حکومت داشناک و ماموران رذیل او ناگهان به روستاهای واقع در محال ایروان و آخ‌ساخلی، قالین، سورمه‌لی، ایچمییادزین، قیرخ بولاق، دره چیچه‌ک هجوم آورده و آن‌ها را لگدکوب کردند. اگر در گذشته امکان داشت که با دادن پول به این مامورین با کمی غذا و لباس تکه پاره از روستا فرار کرد، این بار امکان ندارد. علاوه بر صدها زن و بچه‌ی معصوم و پاک که مواجه با دشمن می‌شوند، آن‌ها صدها مرد را که دست‌گیر می‌کنند مانند گوسفند سر می‌بُرند. باقی‌مانده‌ی اهالی هم که مانند گله‌های حیوانات در کنار دیوارهای ریخته و زیر آفتاب، زنده‌گی می‌کنند و ظاهر انسانی خود را از دست داده‌اند، مناظر وحشتناکی می‌آفرینند. تنها ٢٠ روستا در محال زنگه‌زور مصون باقی مانده است که آن‌ها هم پناهگان فراریان از ٥٠ روستای مجاور – که توده‌ی عظیمی را تشکیل می‌دهند- هستند. اما داشناک‌ها قصد نابود و لگدمال کردن این روستاها را هم دارند.
وکلای توده‌ی عظیمی مرکب از اهالی ١٥٠ روستای تورک ولایت ایروان به علاوه‌ی اهالی ٢٠ روستای مذکور، به نام انسانیت و اسلامیت گردهم آمده و با تاسیس تشکیلاتی به اسم «هیئت دفاع ملی»، از دولت ارمنستان جدا شده و در سایه‌ی این تشکیلات به طور موقتی موفق به دفاع و محافظه از خود شده‌اند.
اکنون با صدایی ضغیف، از اهالی دموکراسی‌دوست و شورای وزرای دولت آزربایجان التماس می‌کنیم که دست یاری خود را به طرف ما دراز کنند. شفقت و رحم نشان داده به هر نحوی که ممکن است، تدابیر لازم را برای حفاظت از ما اتخاذ کنند، توسط مطبوعات همه‌گانی و مدیاهای دیگر به پارلمان‌ها (کشورهای دیگر) اطلاع داده ما را تحت حمایت خود درآورند و مانع ظلم و تطاول و ستم داشناک‌ها بعد از این شوند. زیرا اگر با فوریت دست مرحمت خود را دراز نکرده و از دست‌های فریاد دادخواهی و تضرع این کودکان مظلوم و معصوم نگیرید، صدها هزار انسان نیست و نابود خواهد شد.
یکشنبه ٦ سپتامبر ١٩١٩
وکلای قریه‌های قاراقیشلاق، خاچاپاراقلی، شورلو دمیرچی ....
متن اصلی تورکی عریضه
آزه‌ربایجان حکومتی‌نده وزیرله‌ر شوراسی‌نا
عموم ایره‌وان قوبئرنییاسی‌ندا یاشایان مسلمان‌لار طرفی‌نده‌ن بیر معروضه‌ی عاجزانه‌دیر
آوروپا محاربه‌سی باش‌لانان‌دان ایمدی‌یه قده‌ر بورا مسلمان‌لاری، فلاکت‌لی گون‌له‌ر گئچیرییورلار.
گئچمیش(له‌ری) و مقدسات دینیّه و ملّیه‌میزین داشناق‌لار طرفی‌نده‌ن غایت درجه‌ده مضمحلّ اولوپ و عرض ناموسوموزو[ن] هتک اولونماغی‌نی بیر درجه عوام و ساده‌دل جماعت نظرله‌ری‌نده‌ن فراموش ائتمیش کیمی اولموش‌دورلار؛ یوزده‌ن زیاده کؤی‌له‌رین اهالی‌سی ییخیلمیش دووارلارین دیبی‌نده آزجا محصولات‌لاری‌نی توپلاییپ، امرار حیات ائتمه‌له‌ری‌نه گمان ائده‌ر ایدی‌له‌ر.
بیرده‌ن بیره داشناق حکومتی‌نین آلچاق و رذیل مامورلاری طرفی‌نده‌ن آخ ساخلی، قالین، سورمه‌لی، ایچمییادزین، قیرخ بولاق، دره چیچه‌ک محال‌لاری و ایره‌وان محالی‌ندا اولان مسلمان کؤی‌له‌ری پایمال اولوپ. هانسی کی گئچه‌ن‌له‌رده پول وئریلیپ بیر گون‌لوک آزیقا و بیر کؤهنه خرقه پاره ایله کؤی‌ده‌ن دیشاری‌یا چیخماغا امکان اولوردو، لاکین ایمدی اولماز. و بیر درجه [یوزله‌رجه؟] عصمت‌لی و حیالی دشمنه معروض قالان چوجوق و قادین‌لاردان باشقا، یوزله‌رجه کیشی‌له‌ری توتدوق‌دا قویون کیمی باش‌لاری‌نی کسیرله‌ر. بوندان علاوه حێوان سوروله‌ری‌نه مشابه دووارلارین دیبی‌نده و گونه‌ش قاباغی‌ندا میوه‌جات قیرینتی‌لاری ایله تعیش ائدیرله‌ر؛ انسانیت قیافتی پوزولموش دهشت‌لی منظره‌له‌ر تشکیل ائدیرله‌ر.
قالیپ ٢٠ کؤی‌له‌رده‌ن عباره زنگی باسار کؤی‌له‌ری. هانسی کی یوز اللی کؤی‌له‌رده‌ن عبارت قاچقین‌لاری - که بیر کوتله‌ی عظمیه‌دیر - اونلارین پناهی‌دیر. گینه داشناق‌لار بو کؤی‌له‌ری محو و پایمال ائتمه‌ک ایستییور.
اسلامیت و انسانیت نامی‌نا یوز اللی کؤی‌ده‌ن عبارت بیر کوتله‌ی عظیمه ایله برابر بو ییرمی کؤی اهالی‌سی وکیل‌له‌ری جمع اولوپ، کندی‌له‌ری‌نی محافظه ائتمه‌ک ایچون بیر «مدافعه‌ی ملیه هئیتی» تشکیل ائدیپ، و ائرمه‌نی حکومتی‌نده‌ن آیریلیپ، و بیر تشکیلات سایه‌سی‌نده کندی‌له‌ری‌نی مدافعه و محافظه ائتمه‌یه موقتی اولاراق موفق اولموش‌لار.
و ضعیف سس‌له عموم دئموقرات جماعتی‌نه و آزه‌ربایجان حکومتی‌نده وزیرله‌ر شوراسی‌نا معاونت ال‌له‌ری‌نی اوزادیپ یاردیم دیله‌یورلار. هر نحویله اولورسا اولسون بیزیم محافظه‌میزه تدابیر لازمه‌له‌ر اتخاذی‌ندا بولونماق‌لاری‌نی و عموم مطبوعات و باشقا واسطه‌له‌ر ایله پارلامئنت‌له‌ره بیلدیریپ و بیزی تحت حمایه‌له‌ری‌نه آلیپ، داشناق‌لارین ظلم و جفاسی‌نا داها بوندان سونرا یول وئرمه‌مه‌له‌ری‌نی انسانیت نامی‌نا استرحام ائدییوروز.
هرگاه تئزلیک ایله مرحمت ال‌له‌رینیزی اوزادیپ، بو مظلوم و معصوم چوجوق‌لار استغاثه ال‌له‌ری‌نه قاووشدورمازسانیزسا یوز مین‌له‌رجه نفوس‌لار محو اولار.
١٢ ذی الحجه ١٣٣٧ [یکشنبه ٦ سپتامبر ١٩١٩]
١-قاراقیشلاق قریه‌سی‌نین وکیل‌له‌ری: ١-مشهدی محمد باقر
....؟ اوغلو، ٢-مصطفی مشهدی ...؟ اوغلو ٣-کربلای .... ....؟ اوغلو ٤- .... ....؟ ولی اوغلو ٥- .... ...؟ اوغلو
٢-خاچاپاراقلی وکیل‌له‌ری محمد؟ بابا اوغلو
شورلو دمیرچی وکیل‌له‌ری
İREVAN TÜRKLERİNİN ARÎZASI:
DAŞNAK HÜKÜMETİ’NİN 170 TÜRK KÖYÜNDE SİVİL HALKA KARŞI YAPTIĞI ZULÜM VE
KATLİAMLAR; TÜRK TARİHİ, MİLLİ VE MEDENÎ MÎRASINI YOK ETMESİ
AZERBAYCAN HÜKÜMETİ VEZİRLER ŞÛRÂSI’NA
Umum İrevan Kuberniyası’nda yaşayan Müsülmanlar tarafından bir ma'rûze-i âcizânedir.
Avrupa Muharibesi başlanandan imdiye kadar bura Müsülmanları felâketli günler geçiriyorlar.
Geçmiş(leri) ve mukaddesât-ı dîniyye ve milliyemizin Daşnaklar tarafından gâyet derecede muzmahil olup ve ırz [ve] nâmusumuzu[n] hetk olunmağını bir derece avam ve sâdedil cemaat nazarlarında ferâmuş etmiş kimi olmuştu(r)lar. Yüzden ziyâde köylerin ahâlisi yıkılmış duvarların dibinde azca mahsulatlarını toplayıp, imrâr-ı hayat etmelerine güman eder idiler.
Birden bire Daşnak Hükümeti’nin alçak ve rezîl me’murları tarafından Ak Saklı, Sürmeli, İçmiyadzin, Kırk Bulak, Dere Çiçek mahalları ve İrevan mahalında olan Müsülman köyleri pâyimal olup. Hansı ki geçenlerde pul verilip bir günlük azıka ve bir köhne hırka pare ile köyden dışarı çıkmağa imkan olurdu, lâkin imdi olmaz. Ve yüzlerce ismetli ve hayâlı düşmana mâ’ruz kalan çocuk ve kadınlardan başka, yüzlerce kişileri tuttukta koyun kimi başlarını kesirler. Bundan ilâve hayvan sürülerine müşâbih, duvarların dibinde ve güneş kabağında meyvecat kırıntıları ile taayyüş edirler; insâniyet kıyâfeti pozulmuş dehşetli manzalar teşkil edirler.
Kalıp yirmi köylerden ibâre[t] Zengi Basar köyleri. Hansı ki yüz elli köylerden ibâret kaçkınları - ki bir kitle-yi âzîmedir - onların penâhıdır. Gine Daşnaklar bu köyleri mahv ve pâyimal etmek istiyor.
İslâmiyet ve insâniyet nâmına yüz elli köyden ibâret bir kitle-yi âzîme ile beraber bu yirmi köy ahâlisi vekilleri, cem’ olup, kendilerini muhafıza etmek içün bir “Müdâfaa-yi Milli Hey’eti” teşkil edip, ve Ermeni Hükümeti’nden ayrılıp, ve bir [bu?] teşkîlât sâyesinde kendilerini müdâfaa ve muhâfaza etmeye muvakkati olarak muvaffak olmuşlar.
Ve zayıf sesle umum demokrat cemaâtına ve Azerbaycan Hükümeti’nde Vezirler Şurası’na muâvenet ellerini uzatıp, yardım dileyorlar. Her nahvile olursa olsun, bizim muhâfâzamıza tedâbîr-i lâzimeler ittihâzında bulunmaklarını, ve umum matbuat ve başka vasıtalar ile parlamentlere bildirip, ve bizi taht-ı himâyelerine alıp, Daşnakların zülüm ve cefasına daha bundan sonra yol vermemelerini insâniyet nâmına istirham ediyoruz.
Her gâh tezlik ile merhamet ellerinizi uzatıp, bu mazlum ve mâsum çocuklar[ın] istiğâse ellerine kavuşturmazsanız(sa), yüz minlerce nüfuslar mahv olar.
12 Zihacce 1337 [Pazar, 6 Ekim, 1919]
Karakışlak Karyesinin Vekilleri: 1-Meşedi Muhammed Bakır …. Oğlu, 2-Mustafa Meşhedi …. Oğlu, 3-Kerbelayı …. Oğlu, .… 4-Veli Oğlu, 5-…. Oğlu
Haçaparaklı Vekilleri: Mehmded …. Baba Oğlu
Şorlu Demirçi Vekilleri:
برای مطالعه‌ی بیشتر:
زبان تورکی به مثابه‌ی یکی از سه زبان رسمی دوفاکتوی ارمنستان
https://sozumuz1.blogspot.com/2018/09/blog-post_9.html
ایره‌وان‌لی تورک قیز İrevanlı Türk qız
https://sozumuz1.blogspot.com/2020/08/blog-post.html
اوصافِ قلعه‌یِ روان-ایروانِ آزربایجان. اولیا چلبی سیاحت‌نامه‌سی
http://sozumuz1.blogspot.com/2021/10/blog-post_12.html
تورکمانیه-مملکت تورکمان، تورکمانیای غربی-عثمان‌لی و تورکمانیای شرقی-عجم
https://sozumuz1.blogspot.com/2020/03/blog-post_6.html
جماعت ارامنه و آخرین نقشه‌ی آن‌ها برای تاسیس دولت ارمنی، به قلم جمشیدخان
سوباتای‌لی افشار اورومی مجدالسلطنه
http://sozumuz1.blogspot.com/2021/02/blog-post_28.html
سید توفیق همدانی-١٩١٩: ارمنیان به جای دربان و خدمت‌کار شدن در قصری
بزرگ، برای صاحب شدن به خانه‌ای کوچک تلاش کنند
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_3.html
مظالم ارمنی، تروریسم ارمنی، تهجیر ارمنی: درس‌هائی که می‌باید آموخت و
سوالاتی که باید پاسخ داده شوند
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_17.html
تورک قیریمی (قارا قیرقین) کشتار تورکان در غرب آزربایجان توسط دسته‌جات مسیحی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_29.html
ارمنیان آناتولی و هیستری کشت و کشتار و امرار معاش از طریق تجارت «نسل‌کشی»
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_16.html
MASSACRES OF TURKS COMMITTED BY ARMENIANS DURING WORLD
WAR I - ANATOLIA - 1
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/massacres-of-turks-committed-by.html
MASSACRES OF TURKS COMMITTED BY ARMENIANS DURING WORLD
WAR I - ANATOLIA – 2
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/massacres-of-turks-committed-by_11.html
جنایات و وحشی‌گری‌های قوای مسلحه‌ی مسیحی در اورمیه، شکم‌های دریده شده‌ی
دختربچه‌ها، روده‌های بیرون ریخته، چشمان از حدقه در آمده، مغزهای پاشیده بر دیوار،
کودکان زنده انداخته شده در آتش
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_28.html
در آتش سوزانیدن زنان و کودکان تورک روستاهای بالاو، گجین، کوتالان و ...
اورمیه توسط قوای مسلحه ی مسیحی؛ اعدام غیر نظامیان تورک سنّی توسط ارتش روسیه به
تاریخ ١٥ اوکتوبر ١٩١٤
http://sozumuz1.blogspot.com/2021/04/blog-post_28.html
پختن کودکان و خوراندنشان به مادرانشان، گردن زندن بچه‌ها و زنان: وحشی‌گری‌های
اشقیاء ارمنی در قوْتۇر، یئستیکان (یزدکان)، آختاجێ، ... در غرب آزربایجان و وان
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/11/blog-post_22.html
١٩١٨ قالو کؤیو (دره‌جیک کندی) قیرغینی. ائرمه‌نی اشقیاء و تئروریست‌له‌ر الی‌یله
غدّارجا اؤلدوروله‌ن ٣٦٠ تورک اوشاق، قادین و ارکه‌یه آغیت (قتل عام روستای
قالو-دره‌جیک، مرثیه‌ای برای ٣٦٠ کودک و زن و مرد تورک که غدّارانه به دست اشقیاء
و تروریست‌های ارمنی قتل عام شدند)
http://sozumuz1.blogspot.com/2020/10/blog-post_18.html
تاریخ تهاجمات و جنایات ارامنه، اسماعیل سیمیتقو و سردار ماکو در آزربایجان.
مقدمه، لغتنامه، ویرایش و بازنویسی مئهران باهارلی
http://sozumuz1.blogspot.com/2017/09/blog-post_88.html
خویی‌ها و حاج علی‌احسان پاشا در مصاف آندرانیک، به روایت محمدرحیم نصرت
ماکویی
http://sozumuz1.blogspot.com/2018/08/blog-post_7.html
صحنه‌ای از کشتار تورک‌ها در باکو توسط فدائیان ارمنی به روایت ابوالقاسم
امین الشرع خویی
No comments:
Post a Comment